2017-03-25.
Kolejny tydzień przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach po prostu ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
Oto te fakty:
20 marca
1735 – Urodził się Torbern Olof Bergman. szwedzki chemik i mineralog. Był jednym z twórców chemii analitycznej. Opracował tzw. analizę dmuchawkową (polega na ogrzewaniu stałej substancji, zmieszanej z sodą, na kawałku węgla drzewnego w płomieniu kierowanym strumieniem ustnej dmuchawki; w wysokiej temperaturze płomienia tworzą się węglany metali, rozkładające się na tlenki metali; w płomieniu utleniającym obserwuje się charakterystyczne zabarwienie tlenku; w płomieniu redukującym tlenki redukują się do metalu, który może być dalej identyfikowany za pomocą charakterystycznych reakcji). W swoich pracach zajmował się klasyfikacją minerałów. Był profesorem uniwersytetu w Uppsali.
1727 – Zmarł w wieku 84 lat Sir Isaac Newton. Pisaliśmy o nim wiele razy, ale nie sposób pominąć tej rocznicy. Wszak to jeden z najważniejszych myślicieli naszej cywilizacji.
Cząsteczka AZT czyli azydotymidyny
1987 – FDA zaaprobowała wprowadzenie do użytku AZT, pierwszego leku antywirusowego skutecznego w walce z AIDS. Specyfik został odkryty jeszcze w 1964 roku przez Jerome Horowitza z Michigan Center Foundation. Jego skuteczność przeciw AIDS stwierdził w 1985 roku dr Samuel Broder z Nationa Cencer Institute w USA.
21 marca
1768 – Urodził się we Francji wielki matematyk i fizyk, Jean Baptiste Joseph Fourier. Żył 62 lata. Twórca teorii szeregów Fouriera i transformacji Fouriera. Szereg Fouriera to przedstawienie funkcji okresowej w postaci sumy nieskończonego ciągu sinusów i cosinusów pomnożonych przez odpowiednie współczynniki. Fourier używał tych szeregów w swej fundamentalnej pracy z teorii przewodzenia ciepła. Na jego cześć uniwersytet w Grenoble, w którym w 1811 r. założył on Faculté des Sciences, nazwano L’université Joseph-Fourier (UJF).
Frederick Winslow Taylor
1915 – W wieku 59 zmarł Frederick Winslow Taylor, amerykański inżynier, wynalazca stali szybkotnącej i młota parowego, twórca tayloryzmu. Wprowadził metodę naukową do zarządzania oraz określił rolę czynnika kierowniczego i wykonawczego w zarządzaniu. Opracował chronometraż pracy. Przez niektórych uważany za twórcę naukowego wyzysku…
1942 – W ściśle tajnym raporcie zasugerowano nazwę pluton (plutonium) dla sztucznie otrzymanego (w ramach słynnego Projektu Manhattan) radioaktywnego pierwiastka numer 94. Raport pozostawał tajny aż do roku 1946; autorami odkrycia pierwiastka w roku 1941 byli Glenn Seaborg i Arthur C. Wall. Ciekawostka: gram czystego plutonu kosztuje dziś sporo ponad 10 tys. dolarów.
22 marca
Goethe. Uważany za ojca romantyzmu.
1832 – Zmarł Johann Wolfgang von Goethe (ur. 28 sierpnia 1749)– niemiecki poeta przełomu XVIII i XIX wieku i jeden z najbardziej znaczących w skali światowej, dramaturg, prozaik, uczony, polityk, mason. W 1775 roku osiadł w Weimarze, gdzie pozostał do końca życia. Pełnił różne funkcje na dworze księcia sasko-weimarskiego, dochodząc do rangi prezydenta Izby Finansów. W roku 1782 otrzymał szlachectwo.
1868 – Urodził się Robert Andrews Millikan, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1923 za wyznaczenie ładunku elementarnego i prace nad zjawiskiem fotoelektrycznym. Jego słynne doświadczenie wykonane na początku XX wieku potwierdziło, iż ładunek pojedynczego elektronu jest ładunkiem elementarnym, to znaczy, że wartość bezwzględna każdego ładunku jest jego całkowitą wielokrotnością Żył 85 lat.
1960 – Opatentowano (patent U.S. No. 2,929,922) pierwszy laser. Patent otrzymali Arthur Schawlow i Charles Hard Townes, przypisany został firmie Bell Telephone Laboratories.
23 marca
Amalie Emmy Noether
1882 – Urodziła się w Erlangen w Niemczech Amalie Emmy Noether (zm 1935 w Bryn Mawr w USA) – niemiecka matematyczka i fizyczka, znana głównie dzięki osiągnięciom w teorii pierścieni i rozwinięciu nowej gałęzi matematyki – algebry abstrakcyjnej. Określana nawet jako „najważniejsza kobieta w historii matematyki”.
1912 – Urodził się Wernher von Braun, właściwie Wernher Magnus Maximilian Freiherr (baron) von Braun– niemiecki uczony, jeden z czołowych konstruktorów rakiet i pionierów podboju kosmosu; podczas II wojny światowej współtwórca pocisków balistycznych V-2, członek partii nazistowskiej, sturmbannfuehrer (major) SS; po wojnie czołowy współtwórca programu kosmicznego Stanów Zjednoczonych. Na podstawie jego konstrukcji pocisku Redstone stworzono rakietę Jupiter C, która 31 stycznia 1958 roku wyniosła na orbitę pierwszego amerykańskiego sztucznego satelitę Ziemi Explorer 1. Żył 65 lat.
1989 – Cały świat poruszyło doniesieni o odkryciu tzw. zimnej fuzji. Czyli reakcji termojądrowej w temperaturze pokojowej. Autorami doniesienia byli Martin Fleischmann i Stan Pons, dwaj elektrochemicy z Utah. Gdyby to doniesienie okazało się prawdą – cała dzisiejsza energetyka (a zapewne w ogóle cywilizacja) wyglądałaby inaczej. Niestety…
24 marca
John Harrison
Tego samego dnia przypada rocznica urodzin (1693) i zgonu (1776) Johna Harrisona. Był to brytyjski cieśla i zegarmistrz samouk; zbudował pierwszy zegar (tzw. chronometr), który mógł być używany na statkach, co umożliwiło rozwiązanie problemu określania długości geograficznej.
1882 – Tego dnia uczony niemiecki Robert Koch ogłosił, że odkrył bakterię, powodująca gruźlicę. W trzy tygodnie później opublikował rozprawę „O etiologii gruźlicy”. W 1905 roku dostał za to Nagrodę Nobla.
1893 – Urodził się Walter Baade, niemiecki astronom, który wyemigrował do USA w 1931 roku. Zasugerował, że supernowe mogą tworzyć gwiazdy neutronowe, odkrył drugi typ cefeid (tzw. gwiazdy typu W Virginis) oraz zidentyfikował Mgławicę Krab jako pozostałość po supernowej z 1054. Ma swoja planetoidę (odkrył ich 10). Żył 67 lat.
25 marca
1907 – Zmarł Ernst Gustav Benjamin von Bergmann (ur. 1836 w Rydze)– niemiecki chirurg, profesor na Uniwersytecie w Dorpacie i w Würzburgu, od 1882 roku na Uniwersytecie w Berlinie. Spopularyzował aseptykę w chirurgii. Był jednym z twórców chirurgii czaszki i neurochirurgii.
Norman Ernest Borlaug
1914 – Urodził się Norman Ernest Borlaug, amerykański uczony pochodzenia norweskiego, laureat Pokojowej Nagrody Nobla. Był agronomem i hodowcą, zajmującym się doskonaleniem roślin hodowlanych. Od 1966 był pracownikiem Międzynarodowego Ośrodka Uszlachetniania Kukurydzy i Pszenicy w Meksyku, w którym wyhodował odporne na choroby i bardzo plenne odmiany pszenicy o krótkiej słomie (tzw. odmiany półkarłowe), dzięki którym zapoczątkował tzw. zieloną rewolucję w wielu krajach Trzeciego Świata. Szacuje się, że jego odkryciom zawdzięcza życie ponad miliard ludzi. Żył 89 lat.
Ważny dzień w historii telewizji. W 1925 roku tego dnia odbył się w Londynie pierwszy w dziejach pokaz bardzo jeszcze prostej telewizji systemu Bairda. W roku 1954 natomiast amerykańska firma RCA rozpoczęła seryjną produkcję odbiorników telewizji kolorowej.
27 marca
1827 – W wieku 18 lat Karol Darwin przedstawił Pilnina Society w Edyngburgu swoją pierwszą rozprawę naukową. Darwin opisał w niej kilka odkryć dotyczących biologii organizmów morskich, zyjących u wybrzeży Szkocji.
1857 -Urodził się Karl Pearson, angielski matematyk, prekursor statystyki matematycznej (ciekawostka: zmienił pisownię imienia z angielskiej na niemiecką ze względu na sympatię do uniwersytetu w Heidelbergu, gdzie studiował). W roku 1898 otrzymał Medal Darwina za prace nad ilościowym podejściem do problemów biologicznych. W 1911 roku na University College London utworzył pierwszy na świecie uniwersytecki wydział statystyki. Znany współczynnik korelacji liniowej Pearsona – ro współczynnik określający poziom zależności liniowej między zmiennymi losowymi.
Jurij Gagarin
1968 – W niewyjaśnionych dotychczas okolicznościach w katastrofie wojskowego odrzutowca Mig-15 UTI w wieku 34 lat zginął wraz ze swoim instruktorem lotniczym Władimirem Sieroginem pierwszy kosmonauta świata, Jurij Gagarin.
Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje pochodzą z zasobów Wikipedii.
