2017-07-10.
Kolejny tydzień przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
Oto te fakty:
17 lipca
Willis Haviland Carrier. To dzięki niemu da się żyć w upały…
1902 – Willis Haviland Carrier (1876- 1950) zakończył robienie szkiców konstrukcyjnych do pierwszego klimatyzatora. Był to amerykański inżynier i wynalazca (autor ok. 80 patentów), autor podręczników i formuł obliczeniowych, nazywany ojcem współczesnej klimatyzacji.
1912 – Zmarł Jules Henri Poincaré (ur. 29 kwietnia 1854) francuski matematyk, fizyk, astronom i filozof nauki. Był prekursorem teorii względności i miał nawet do Einsteina żal o zawłaszczenie swego intelektualnego dorobku w tej sferze. W świecie nauki przyjęta jest zasada powoływania się na badania poprzednika, czego Einstein nie robił. Znany jako autor hipotezy Poincarégo, problemu sformułowanego w roku 1904. Rozwiązanie problemu ukończono w roku 2002, do 2006 trwało porządkowanie związanych z nim prac. Głównym autorem dowodu jest matematyk rosyjski, Grigorij Perelman. Owa hipoteza – mówiąc poglądowo – orzeka, że każdą regularną bryłę trójwymiarową bez brzegu da się przez odpowiednie wyginanie (ale bez rozrywania) przekształcić w sferę trójwymiarową, czyli brzeg czterowymiarowej kuli. Nie rozumiecie? Nie szkodzi, to było potwornie trudne zagadnienie, uznane za jeden z problemów milenijnych…
1920 – Urodził się Nils Bohlin – szwedzki inżynier, wynalazca trzypunktowych pasów bezpieczeństwa. Dyplom z inżynierii uzyskał w 1939 roku. W 1942 roku rozpoczął pracę dla zakładów lotniczych Saab, gdzie zajmował się projektowaniem oraz pomagał przy rozwoju mechanizmu katapultowania siedzenia pilota. W 1958 roku zatrudnił się w Volvo, gdzie rok później opracował trzypunktowe pasy bezpieczeństwa. Zostały one po raz pierwszy zamontowane w modelu PV544, a w 1967 roku stały się standardowym wyposażeniem we wszystkich autach koncernu. Przeszedł na emeryturę w 1985 roku. Zmarł 26 września 2002 roku.
18 lipca
1838 – Zmarł Pierre Louis Dulong (ur. 12 lutego 1785) fizyk i chemik francuski. Jego nazwisko pojawiło się na liście 72 nazwisk na wieży Eiffla (lista jest wyryta z inicjatywy Gustawa Eiffela pod pierwszym balkonem wieży Eiffla we wszystkich czterech jej częściach). W 1819 roku sformułował wraz z A. Petitem empiryczne prawo dotyczące ciepeł molowych pierwiastków chemicznych. Pierwsze teoretyczne uzasadnienie tego prawa dał dopiero Albert Einstein.
John Glenn, niewątpliwie jedna z najwybitniejszych postaci astronautyki
1921 – Urodził się John Herschel Glenn Jr. (zm. 8 grudnia 2006) amerykański lotnik, astronauta i polityk. Senator w latach 1974–1999. Jego ojciec, John Glenn senior, był konduktorem kolejowym, później porzucił ten zawód i założył warsztat ślusarski. Podczas II wojny światowej brał udział w 59 lotach bojowych. Po wojnie kontynuował służbę w lotnictwie jako pilot w Dywizjonie 218, stacjonującym w bazie marynarki na wyspie Guam. W 1953 roku uczestniczył w wojnie koreańskiej, wykonał 90 lotów bojowych i wsławił się zestrzeleniem trzech MiG-15 podczas ostatnich dziewięciu dni walk nad rzeką Jalu. Czterokrotnie otrzymał Distinguished Flying Cross (Krzyż Lotniczy) oraz dziewięciokrotnie – Air Medal (Medal Lotniczy). 20 lutego 1962 roku został pierwszym amerykańskim astronautą, który wykonał lot orbitalny na pokładzie statku kosmicznego Mercury 6. Drugi lot kosmiczny odbył w roku 1998, po 36 latach, w charakterze specjalisty ładunku użytecznego na pokładzie wahadłowca Discovery. Miał wtedy 77 lat.
1994 – 62-letnia Włoszka, Rosanna Della Corte urodziła zdrowego syna imieniem Ricardo. Był to wynik sztucznego zapłodnienia nasieniem jej 63-letniego męża Mauro, wykonanego w jednej z rzymskich klinik. W rezultacie ta technika została we Włoszech… zakazana.
19 lipca
1843 – Zwodowano w Bristolu w Anglii S.S. Great Britain, pierwszy statek o napędzie parowym, który pływał na trasach transatlantyckich pomiędzy Bristolem a Nowym Jorkiem. Został okrzyknięty „największym eksperymentem od czasu Genesis”. Statek charakteryzowało szereg innowacyjnych rozwiązań technicznych jak: stalowy kadłub, napęd śrubą zamiast kół łopatkowych czy największy pod względem mocy silnik parowy – 1000 KM. Wrócił po 127 latach do tego samego doku, w którym został zbudowany. Po gruntownej odbudowie stoi w suchym doku i pełni funkcję muzeum.
Rosalyn Sussman Yalow
1921 – Urodziła się Rosalyn Sussman Yalow (zm. 30 maja 2011) – fizyczka amerykańska, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny w 1977 roku (dzieloną z Andrzejem Schally i Rogerem Guillemin) za stworzenie radioimmunologicznych metod wykrywania białek i prace nad hormonami peptydowymi. Pierwsza kobieta, której przyznano Nagrodę Laskera za Podstawowe Badania Medyczne (w 1976).
1937 – Zmarł w wieku 73 lat George Parker, jeden z wynalazców wiecznego pióra, założyciel słynnej Parker Pen Company. Najstarsze „wieczne pióro” odnalazł w grobowcu Tutenchamona w 1922 roku Howard Carter. Potem myśleli nad takim urządzeniem m. in Leonardo da Vinci i nadworny inżynier Ludwika XIV, Nicolas Bion. W 1884 roku Lewis Waterman (założyciel firmy Waterman) opracował system „zasilania kanalikowego”, który zapobiegał robieniu kleksów. Parker w gruncie rzeczy wynalazł tylko specjalny system uniemożliwiający samorzutne ściekanie atramentu ze stalówki.
20 lipca
Santos-Dumont leci swoim sterowcem wokół wieży Eiffela
1873 – Urodził się Alberto Santos-Dumont (zm. 25 lipca 1932) brazylijski pionier lotnictwa. Zaczął od skonstruowania sterowca, którym 19 października 1901 wystartował w Paryżu z parku Saint Cloud, okrążył wieżę Eiffela i powrócił w czasie poniżej pół godziny. Przelot ten przyniósł mu wielką sławę i Nagrodę Deutscha de la Meurthe w wysokości 100 000 franków, z czego oddał połowę oddał na pomoc dla biednych. 23 października 1906 samolotem swojej konstrukcji No. 14-bis, Santos-Dumont przeleciał na oczach publiczności odległość 60 m, zdobywając nagrodę Ernesta Archdeacona, ufundowaną za przelot co najmniej 25 m. 12 listopada przeleciał dystans 220 m w czasie 22 sekund. Znany już wówczas producent zegarków Cartier zadedykował lotnikowi pierwszy w historii seryjny zegarek-bransoletę, nazwany: „Santos”.
1937 – Zmarł Guglielmo Marconi (ur. 25 kwietnia 1874), włoski fizyk i konstruktor. Jeden z pionierów radia (ale wbrew powszechnemu sądowi – wcale nie wynalazca; Nicola Tesla go wyprzedził już w 1893 r., Marconi swą transmisję wykonał – zresztą… wcale nie na pewno! – w roku 1901) i przemysłu elektronicznego. Laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki w roku 1909 za wkład w rozwój telegrafii bezprzewodowej. Ale również… aktywny faszysta. Do partii faszystowskiej wstąpił w 1923, a w 1930 będąc przewodniczącym Królewskiej Akademii Nauk został też członkiem Wielkiej Rady Faszystowskiej. Świadkiem na jego drugim ślubie był Benito Mussolini. W 1931 dokonał inauguracji radia Watykan anonsując przemówienie papieża Piusa X.
1976 – Lądownik Vikinga 1, bezzałogowej sondy kosmiczna z programu Viking, wystrzelonej 20 sierpnia 1975 r. przez amerykańską agencję kosmiczną NASA, osiadł po raz pierwszy w dziejach bezpiecznie na powierzchni Czerwonej Planety na równinie Chryse Planitia, czyli Złotej Równinie. Transmisja pierwszych zdjęć powierzchni nastąpiła 25 sekund po lądowaniu. Lądownik funkcjonował do 13 listopada 1982, kiedy to wadliwa komenda wysłana przez kontrolę naziemną spowodowała utratę kontaktu. Orbiter zakończył pracę nieco wcześniej – 17 sierpnia 1980 roku, po wykonaniu 1485 okrążeń planety. Wszystkie zaplanowane eksperymenty zostały wykonane.
21 lipca
365 r p. n. e. – Podobno tego dnia właśnie szewc Herostrates, owładnięty obsesją zyskania wiecznej sławy, spalił świątynię Artemidy w Efezie jeden z siedmiu cudów świata. Uznał, że miejsce w historii może mu zapewnić tylko wielka zbrodnia. Został skazany na śmierć, a jego imię miało być wymazane ze wszystkich pisanych dokumentów. Procedura ta nie została jednak przeprowadzona (jak widać…) wystarczająco dokładnie. Uznawany za pierwszego terrorystę w dziejach ludzkości.
Autograf Armstronga
1969 – Neil Armstrong (1930-2012), dowódca wyprawy Apollo 11, stanął jako pierwszy człowiek na powierzchni Księżyca. Tuż po nim uczynił to Buzz Aldrin. Tegoż dnia radziecka sonda Łuna 15 rozbiła się na Księżycu.
2011 – Zakończyła się ostatnia misja wahadłowca Atlantis (kryptonim STS-135 od Space Transportation System) , kończąca 30-letni program NASA załogowych lotów orbitalnych na tego typu statkach kosmicznych. Misja trwała od 8 do 21 lipca 2011 roku. Był to trzydziesty trzeci lot kosmiczny promu Atlantis, oraz pierwszy i jedyny lot z czteroosobową załogą do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.
22 lipca
Selman Abraham Waksman
1888 – Urodził się Selman Abraham Waksman (zm. 16 sierpnia 1973), ukraińsko-amerykański mikrobiolog, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny z medycyny w 1952. Był profesorem mikrobiologii uniwersytetu w New Brunswick, członkiem Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie. W 1943 był szefem projektu badawczego, który odkrył antybiotyk streptomycynę, wyizolowany ze szczepu bakterii Streptomyces griseus. W 1949 roku uzyskał neomycynę.
1894 – We Francji odbył się pierwszy wyścig samochodowy z serii Grand Prix. Jego pomysłodawcą był Pierre Giffard, redaktor naczelny francuskiego dziennika „Le Petit Journal”. Do zawodów zostały dopuszczone pojazdy samobieżne, „bezpieczne, łatwe w prowadzeniu i tanie w utrzymaniu”. Organizatorzy otrzymali 102 zgłoszenia, 69 pojazdów wzięło udział w konkursie eliminacyjnym na długości 50 km, z czego 25 samochodów zostało dopuszczonych do konkursu głównego. Ostatecznie na starcie zawodów stanęło 21 pojazdów napędzanych silnikami parowymi, elektrycznymi i spalinowymi. Zawody nie miały charakteru wyścigu. Kierowcy mieli do pokonania 126-kilometrową trasę z Paryża do Rouen, w całości przebiegającą drogami publicznymi.
1932 – Zmarł Reginald Aubrey Fessenden (ur. 6 października 1866) – inżynier kanadyjski. Opatentował blisko 500 wynalazków. Zajmował się zagadnieniami z zakresu radiotechniki, sonarów oraz telewizji. W roku 1900 jako pierwszy człowiek w historii przesłał głos ludzki drogą bezprzewodową za pomocą fal radiowych. W roku 1906 nadał pierwszą audycję radiową w USA.
23 lipca
1775 – Urodził się Eugene-François Vidocq, ( zm. 11 maja 1857) – francuski awanturnik i złodziej, który utworzył dział kryminalistyki we francuskiej policji (fr. Sûreté Nationale) i został jego pierwszym kierownikiem. Kierował również pierwszym na świecie prywatnym biurem detektywistycznym. Jest uważany za ojca współczesnej kryminalistyki policji francuskiej, za pierwszego prywatnego detektywa oraz za wzór postaci niestrudzonego policjanta Javerta, jednego z bohaterów powieści Nędznicy Wiktora Hugo.
1875 – Zmarł Isaac Merritt Singer (ur. 27 października 1811) – amerykański przedsiębiorca, konstruktor, uznawany za wynalazcę współczesnej maszyny do szycia, twórca (w 1851 roku – w tymże roku uzyskał patent na swoją maszynę, która była udoskonaleniem już istniejących) Singer Corporation. Przed nim kilku wynalazców próbowało skonstruować coś podobnego (niemiecki konstruktor pracujący w Anglii – Charles Frederick Wiesenthal w 1755 roku otrzymał nawet brytyjski patent na wynalezioną przez siebie igłę, francuski krawiec Barthelemy Thimonnier też skonstruował swoją maszynę w roku 1830).
Kometa Hale’a-Boppa na zdjęciu z 29 marca 1997
1995 – Została odkryta przez Alana Hale’a z Nowego Meksyku i Thomasa Boppa z Arizony w Stanach Zjednoczonych. kometa Hale’a-Boppa lub C/1995 O1 – kometa długookresowa, którą można było obserwować gołym okiem od maja 1996 do grudnia 1997 roku, dwa razy dłużej niż poprzednią rekordzistkę, Wielką Kometę z 1811. Na jeden obieg wokół Słońca potrzebuje ok. 2534 lat, więc raczej jej już nie zobaczymy. Tym bardziej, że w roku 2020 przestanie być widoczna nawet dla astronomów.
Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje pochodzą z zasobów Wikipedii.
