2018-01-16.
Kolejny tydzień przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
Oto te fakty:
16 stycznia
André Michelin
1853 – Urodził się André Jules Aristide Michelin (zm. 4 kwietnia 1931) – francuski przemysłowiec i wynalazca, który wraz ze swoim bratem Édouardem wynalazł w 1891 rozbieralną oponę pneumatyczną z dętką. Ich wynalazek znalazł zastosowanie najpierw w kołach rowerowych, a później w kołach samochodowych. Dzięki temu zakłady Michelin w Clermont-Ferrand stały się jednym z największych na świecie producentów opon samochodowych. André Michelin był również twórcą znanego francuskiego przewodnika turystycznego dla zmotoryzowanych Guide Michelin.
1967 – Zmarł Robert Jemison Van de Graaff (ur. 20 grudnia 1901) amerykański fizyk i konstruktor. Znany z konstrukcji (w roku 1929) generatora elektrostatycznego wysokiego napięcia. Generatory Van de Graaffa wykorzystywane są z kolei do budowy elektrostatycznych akceleratorów cząstek. Akceleratory te są nazywane… akceleratorami Van de Graaffa, oczywiście.
2003 – W swą ostatnią misję, zakończoną katastrofą i śmiercią siedmioosobowej załogi, wyruszył wahadłowiec Columbia.
17 stycznia
1784 – W krakowskiej dzielnicy Wesoła rozpoczęły się eksperymenty z balonem na ogrzane powietrze, których inicjatorami byli krakowscy uczeni: Jan Śniadecki, Jan Jaśkiewicz, Franciszek Scheidt i Jan Szaster. W ich efekcie 1 kwietnia tego roku balon wzniósł się na wysokość około 4700 m i utrzymywał się w powietrzu przez 33 minuty.
1834 – Urodził się August Friedrich Leopold Weismann (zm. 5 listopada 1914) – niemiecki biolog i genetyk, twórca teorii plazmy zarodkowej, który jako pierwszy wyróżnił substancję dziedziczną („plazmę”) i ciało („somę”) – przewidział istnienie chromosomów („plazma zarodkowa”), które są odpowiedzialne za dziedziczenie. Był głównym przedstawicielem neodarwinizmu. W czasach stalinizmu był jednym z największych „wrogów” radzieckiej biologii…
Volkswagen Typ 1 Garbus
1934 – Ferdinand Porsche zaprezentował rządowi niemieckiemu projekt Garbusa, inaugurując historię marki Volkswagen. Garbus był najdłużej i najliczniej produkowanym modelem samochodu w historii motoryzacji. Łącznie wyprodukowano 21 529 464 egzemplarze modelu.
18 stycznia
Strona tytułowa Indeksu ksiąg zakazanych z 1564
1562 – Rozpoczęła się trzecia sesja obrad soboru trydenckiego, na której stwierdzono konieczność sporządzenia indeksu ksiąg zakazanych. W indeksie umieszczane były publikacje uznane za niezgodne z doktryną katolicką, wśród nich znalazły się też dzieła naukowe i filozoficzne, m.in. Galileusza, Immanuela Kanta, Kartezjusza, Keplera, Mikołaja Kopernika, Monteskiusza, Andrzeja Frycza Modrzewskiego czy Woltera. Ostatnie wydanie Indeksu, opublikowane w 1948 roku, zawierało 4126 dzieł. W notyfikacji z 14 czerwca 1966 Kongregacja Nauki Wiary stwierdziła, że Indeks pozbawiony jest znaczenia dyscyplinarno-karnego, natomiast zachowuje swoją wartość moralną jako ostrzeżenie przed treściami szkodliwymi dla wiary i dobrych obyczajów. Odtąd przestrzeganie Indeksu jest kwestią sumienia wiernych. Między nami mówiąc, ten idiotyczny spis zapewne przyczynił się także do popularności zakazanych dzieł. Nic tak nie smakuje, jak owoc zakazany…
1689 – Urodził się Monteskiusz, właśc. Charles Louis de Secondat, baron de La Brède et de Montesquieu (zm. 10 lutego 1755 w Paryżu) – francuski filozof, prawnik, mason i pisarz doby Oświecenia. Największym dziełem Monteskiusza była składająca się z trzydziestu jeden ksiąg praca „O duchu praw” (De l’esprit des lois), z roku 1748, w której dokonał analizy znanych ówcześnie form ustrojowych.
1778 – James Cook jako pierwszy Europejczyk dotarł do archipelagu Hawajów, nadając mu nazwę Wyspy Sandwich.
19 stycznia
1912 – Urodził się Leonid Witaljewicz Kantorowicz (zm. 7 kwietnia 1986) – rosyjski i radziecki matematyk i ekonomista, laureat (wspólnie z Tjallingiem C. Koopmansem) Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 1975 roku. Uważany za twórcę (wraz z Georgiem Dantzigiem) programowania liniowego, którego podstawy sformułował w roku 1934. Wyjaśnijmy, że programowanie liniowe to dział matematyki, zajmujący się optymalizacją pewnych funkcji. Oczywiście, do rozwiązywania takich problemów od dawna używa się komputerów, ale kiedy powstawała teoria Kantorowicza nikt o nich jeszcze nie słyszał. Zatem słowo „programowanie” jest tu użyte w zupełnie innym sensie niż w informatyce.
1935 – Amerykańska kompania Coopers Inc. (obecnie Jockey International) wprowadziła do sprzedaży pierwsze slipy. Swoją drogą – ciekawe co przed dokonaniem tego wynalazku pełniło latem rolę męskiej spodniej bielizny? Czyżby… nic? Kto wie, niech do nas napisze. Może ci kowboje, wciągający dżinsy w westernach “na gołą” – to realizm?
Apple Lisa z zewnętrznym twardym dyskiem Apple Profile na górze oraz z dwiema stacjami dysków 5.25 cala
1983 – Apple Computer wprowadziło na rynek przełomowy komputer osobisty Lisa. Projekt Lisa został zapoczątkowany w 1978 roku i powoli przeobraził się w potężny komputer osobisty z graficznym interfejsem użytkownika.
20 stycznia
1820 – Urodził się Alexandre-Émile Béguyer de Chancourtois (zm. 14 listopada 1886) francuski chemik, mineralog i geolog, który jako pierwszy uporządkował pierwiastki chemiczne według wzrastających mas atomowych. Pomysł zaowocował później słynną tablicą Mendelejewa.
1986 – Wielka Brytania i Francja ogłosiły plan budowy tunelu pod Kanałem La Manche. Eurotunel, długi na 50 km, łączy Calais we Francji z Folkestone w Wielkiej Brytanii. Otwarty został w 1994 roku. Tegoż dnia na zdjęciach przesłanych przez sondę Voyager 2 odkryto Kordelię, jeden z księżyców Urana.
Kadr z „Rzymskich wakacji”
1993– Zmarła Audrey Hepburn, amerykańska aktorka, modelka, wybitna działaczka humanitarna (ur. 1929). Niebywałej piękności i wdzięku kobieta. Urodziła się jako Audrey Kathleen Ruston, była córką brytyjskiego bankiera Johna Victora Rustona i holenderskiej arystokratki, baronessy Elli van Heemstra. Jej niezapomniana rola, to księżniczka Anna w filmie „Rzymskie wakacje” z Gregorym Peckiem; dostała za tę rolę Oscara.
21 stycznia
Pierwszy samochód Opla z 1899 r.
1862 – Powstało niemieckie przedsiębiorstwo Opel, początkowo produkujące maszyny do szycia, a następnie rowery. Dziś produkuje samochody, a właścicielem firmy od ubiegłego roku jest francuski koncern Groupe PSA.
1874 – Urodził się René-Louis Baire (zm. 5 lipca 1932) – francuski matematyk, który wniósł ogromny wkład w rozwój analizy matematycznej, topologii i teorii mnogości. Był niezmiernie chorowity i musiał wycofać się z kariery akademickiej w roku 1914. W 1922 roku został wybrany na członka Francuskiej Akademii Nauk. O pewnych pojęciach, wprowadzonych przez tego uczonego autor niniejszego pisał w swojej pracy magisterskiej. Tak więc ta notka powstaje niejako przez protekcję i autopromocję.
1901 – Zmarł Elisha Gray (ur. 8 lutego 1835) – amerykański inżynier elektryk, współzałożyciel Western Electric Manufacturing Company. Największy rozgłos przyniosło mu zbudowanie w 1876 roku w Highland Park w Illinois prototypu telefonu. Jest uważany przez niektórych za prawdziwego wynalazcę telefonu o zmiennym oporze, pomimo tego że utracił patent na rzecz Alexandra Bella. Uzyskał przeszło 70 patentów.
22 stycznia
Dawny mundur i inne wyposażenie gwardzisty
1506 – Na zlecenie papieża Juliusza II do Rzymu wkroczyło 150 szwajcarskich najemników, dając początek Gwardii Szwajcarskiej.
1908 – Według starego kalendarza 9.01 – urodził się Lew Dawidowicz Landau (zm. 1 kwietnia 1968) – fizyk radziecki, laureat nagrody Nobla z fizyki (1962) za teorie materii skondensowanej, w szczególności ciekłego helu. Był wszechstronnym teoretykiem, zajmując się między innymi fenomenami nadciekłości i nadprzewodnictwa, elektrodynamiką kwantową, fizyką jądrową i fizyką cząstek elementarnych. Aresztowany w czasie stalinowskiej Wielkiej Czystki w roku 1938, za napisanie z dwoma innymi fizykami ulotki potępiającej reżim Stalina i mordercze czystki NKWD. Zwolniony rok później, po staraniach Piotra Kapicy, który zagroził przerwaniem wszelkiej pracy naukowej, jeżeli Landau nie będzie uwolniony. Brał potem czynny udział w stworzeniu przez ZSRR broni atomowej.
1939 – W cyklotronie Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku po fraz pierwszy dokonano sztucznego rozbicia jądra uranu. Tak zaczął się Projekt Manhattan, budowa amerykańskiej bomby atomowej.
Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje pochodzą z zasobów Wikipedii.
Slipy. Oczywiście noszono coś pod spodem, choć może nie slipy. Przypomnę z „Wesela”, kiedy poeta Rydel chwali się że w przeciwieństwie do inteligentów „pod spód nic nie wdziewam”. Także Szwejk w wojsku fasował gacie. Były to kalesony, w których aresztanci paradowali nawet w czasie nabożeństwa. A i na filmach kowbojskich widać jak kowboje biegają w koszulo-kalesonach.