Bogdan Miś: Działo się (150)9 min czytania

25.09.2018

Kolejny tydzień (25 września – 1 października) przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

Oto te fakty:

25 września

1513 – Podczas podboju Panamy hiszpański konkwistador Vasco Núñez de Balboa jako pierwszy Europejczyk dotarł do wybrzeży Pacyfiku.

1996 – W Irlandii zamknięto ostatnie azyle sióstr magdalenek. W większości azyli od mieszkanek wymagano ciężkiej pracy fizycznej, głównie w pralniach, dlatego w Irlandii azyle były potocznie nazywane „pralniami magdalenek”. W ciągu 150-letniej historii istnienia azyli instytucja ta przyjęła około 30 000 kobiet, często wbrew ich woli. Rząd Irlandii wydał specjalne oświadczenie, przepraszające za ekscesy w azylach i uruchomił fundusz pomocy dla ofiar, do którego Kościół katolicki odmówił dołożenia się. W myśl zasady: zarzutom zawsze zaprzeczać i do niczego się nie przyznawać. Ale to już coraz mniej skuteczne.

2012 – Opublikowano obraz tzw. Ekstremalnie Głębokiego Pola Hubble’a , powstały na podstawie ponad 2 tys. zdjęć wykonanych przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a, przedstawiający ok. 5,5 tys. galaktyk, z których najodleglejsze znajdują się 13,2 mld lat świetlnych od Ziemi. Jest najdalej sięgające zdjęcie astronomiczne, jakie do tej pory wykonano w świetle widzialnym.

26 września

1889 – Pierwsza Generalna Konferencja Miar ustaliła (obowiązującą do 1960 roku) definicję metra jako odległość w temperaturze 0 °C i przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym między dwiema głównymi kreskami na platynowo-irydowym wzorcu złożonym w Międzynarodowym Biurze Miar w Sèvres pod Paryżem oraz (nadal obowiązującą) definicję i wzorzec kilograma.

1983 – Płk Stanisław Pietrow prawdopodobnie zapobiegł wojnie nuklearnej, ignorując błędne wskazania radzieckiego systemu wczesnego ostrzegania o wystrzeleniu 5 amerykańskich rakietowych pocisków balistycznych.

A było tak: 4 minuty po północy 26 września 1983 roku komputery w radzieckim centrum wczesnego ostrzegania wykryły wystrzelenie przez USA międzykontynentalnego pocisku balistycznego skierowanego w stronę ZSRR. Obserwujący ten alarm Pietrow przyjął, że doszło do błędu komputera, ponieważ wystrzelenie pojedynczego pocisku byłoby zachowaniem nieracjonalnym. Chwilę później komputery potwierdziły jednak wystrzelenie kolejnych czterech rakiet. W tej sytuacji Pietrow musiał podjąć decyzję; zdecydował się na złamanie przyjętych zasad i uznał, że choć nie ma pewności co do tego, czy problem jest błędem systemu, konsekwencją odpowiedzi zbrojnej będzie w każdym przypadku tylko zwiększenie liczby ofiar. Jak sam stwierdził: Pomyślałem jednak: nikt nie zaczyna ataku jądrowego za pomocą pięciu rakiet! Poza tym nie startowałyby one z jednej bazy. I rzeczywiście, jak się później okazało był to błąd systemu. Ze względu na tajemnicę wojskową wydarzenia te były trzymane w tajemnicy do 1998 roku. Dopiero po wielu latach Pietrow został uznany za bohatera: 21 maja 2004 roku otrzymał nagrodę World Citizen Award, 19 maja 2006 roku został uhonorowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych, 24 lutego 2012 roku otrzymał Niemiecką Nagrodę Mediów (Deutscher Medienpreis), 17 lutego 2013 roku uhonorowany w Operze Sempera w Dreźnie nagrodą pokojową „Dresden-Preis”. Zmarł w maju 2017

Przy okazji zapytam: ma może gdzieś pomnik? Bo w tym kraju z dziesiątkami kiczowatych papieży i lechów-ale-nie-wałęsów – ani jednego.

2008 – Szwajcarski pilot wojskowy Yves Rossy przeleciał nad kanałem La Manche mając przymocowane do ciała skrzydła własnej konstrukcji z silnikami odrzutowymi. W około roku później (miał wówczas 50 lat) chciał wykonać podobny przelot z Maroka do Hiszpanii, ale to już mu się nie udało.

27 września

1822 – Francuz Jean-François Champollion poinformował o odczytaniu egipskich hieroglifów wyrytych na Kamieniu z Rosetty. Kamień znajduje się w zbiorach Muzeum Brytyjskiego w Londynie. Został odkryty podczas robót fortyfikacyjnych w średniowiecznej twierdzy w egipskim porcie Rosette 15 lipca 1799 r. przez kapitana Pierre’a-François Boucharda w trakcie wyprawy Napoleona do Egiptu.

1825 – Pierwszy w dziejach pociąg w regularnej komunikacji kolejowej odbył z 600 pasażerami przejazd na liczącej 15 km trasie Stockton-Darlington w Anglii.

1905 – Albert Einstein opublikował pracę o równoważności masy i energii. Nie wnikając w szczegóły: od tego dnia wiemy, że E = mc^²

28 września

1698 – Urodził się Pierre Louis Maupertuis (zm. 27 lipca 1759) – matematyk, fizyk, filozof, geodeta i astronom francuski. W latach 1736-37 kierował wyprawą do Laponii, której celem był pomiar długości południka i określenie wielkości spłaszczenia Ziemi na biegunach. Najbardziej znana jest sformułowana przez niego w fizyce „zasada najmniejszego działania”: mniej więcej i nieściśle chodzi o to, że pozostawiony sam sobie dowolny układ będzie się poruszał tak, by się najmniej „napracować”. Inaczej mówiąc, Przyroda nie jest głupia.

1925 – Urodził się Seymour Roger Cray (zginął w wypadku samochodowym 5 października 1996) – amerykański informatyk, założyciel przedsiębiorstwa Cray Research i twórca słynnych superkomputerów Cray. Były one produkowane ledwo w dziesiątkach egzemplarzy i kosztowały po kilka milionów dolarów. Współcześnie większość superkomputerów to egzemplarze pojedyncze, zaprojektowane i wyprodukowane na zamówienie. Od 8 lipca 2018 roku najszybszym superkomputerem na świecie jest amerykański Summit wyposażony przez IBM. Moc obliczeniową pierwszych superkomputerów Craya mamy dziś w byle smartfonie.

1928 – Szkocki bakteriolog i lekarz Alexander Fleming odkrył pierwszy antybiotyk – penicylinę.

29 września

1829 – Założono Scotland Yard, jak się potocznie nazywa Metropolitan Police Service (policja londyńska). Nazwa Scotland Yard pochodzi od nazwy ulicy, przy której komenda policji mieściła się do 1890 r., i od nazwy pałacu, który był siedzibą królów Szkocji w czasie ich pobytu w Anglii w okresie od XI do XII wieku. Obecna siedziba Policji Metropolitalnej położona jest przy Victoria Street w dzielnicy Westminster, jakby się kto wybierał.

1903 – W Prusach jako pierwszym kraju na świecie wprowadzono obowiązek posiadania prawa jazdy. Pruski porządek jest przysłowiowy, choć nie każdemu sympatyczny.

1962 – Wystrzelono pierwszego kanadyjskiego satelitę Alouette 1. Dzięki niemu Kanada stała się trzecim państwem, które udanie umieściło swojego satelitę na orbicie (5 lat po radzieckim satelicie Sputnik 1 i 4 lata po amerykańskim Explorer 1). Czyli podium kosmiczne zostało ustalone. Statek pozostaje na orbicie, której żywotność szacuje się na 2000 lat – niektórzy specjaliści nie wykluczają, że statek mógłby zadziałać, gdyby wysłano komendę włączającą.

30 września

1452 – Niemiec Johannes Gutenberg wydrukował pierwszą w świecie chrześcijańskim książkę – Biblię Gutenberga. Do naszych czasów przetrwało 48 egzemplarzy (36 na papierze, 12 na pergaminie) tej księgi, z czego tylko 20 kompletnych. Jeden z nich jest w Polsce w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie.

1880 – Amerykanin Henry Draper wykonał pierwsze zdjęcie obiektu pozasłonecznego – Wielkiej Mgławicy w Orionie.

1882 – Na rzece Fox w Appleton w stanie Wisconsin w USA uruchomiono pierwszą na świecie hydroelektrownię.

1 października

1843 – Ukazało się pierwsze wydanie brytyjskiego tabloidu „News of the World”. Było to niedzielne wydanie brytyjskiego tabloidu „The Sun”, wydawane w latach 1843–2011 w Londynie; w 1969 tytuł został przejęty przez koncern News Ltd., kontrolowany przez Ruperta Murdocha. Po aferze podsłuchowej (2006, okazało się, iż gazeta pozyskuje informacje, włamując się do telefonów komórkowych prywatnych osób oraz kupując informacje od policjantów; poszkodowanych jest ok. 7000 osób) tygodnik został zamknięty; surowe wyroki sądowe w sprawie podsłuchów zapadły w 2014. „News of the World” był najlepiej sprzedającym się angielskojęzycznym tytułem na świecie. Żałosny koniec parszywiejącego dziennikarstwa.

1962 –  Została wystrzelona pierwsza sonda marsjańska – radziecki Mars 1. 21 marca 1963, w odległości 106 760 000 km od Ziemi, stracono kontakt z pojazdem. Prawdopodobnie na skutek awarii w systemie orientacji przestrzennej statku. Sonda zbliżyła się do Marsa na odległość 193 000 km 19 czerwca 1963. Następnie weszła na orbitę heliocentryczną.

1969 – Francuski prototyp pasażerskiego odrzutowca naddźwiękowego Concorde 001 pokonał po raz pierwszy barierę dźwięku. Siedem lat później nastąpiło wprowadzenie samolotu do służby, trwającej 27 lat. W wyniku jedynej w historii projektu katastrofy z 25 lipca 2000 roku, ekonomicznych skutków zamachu terrorystycznego z 11 września 2001 roku oraz innych pomniejszych czynników, 24 października 2003 roku loty rejsowe tych samolotów zostały przerwane.

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje i fakty pochodzą z zasobów Wikipedii.
Opinie i komentarze autora.