19.02.2019
Kolejny tydzień (20-26 lutego) przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
Oto te fakty:
20 lutego
1909 – Na łamach dziennika Le Figaro Filippo Tommaso Marinetti opublikował Manifest futuryzmu. Futuryzm (łac. futurus – przyszły) – awangardowy kierunek w sztuce (zwłaszcza w literaturze), który narodził się we Włoszech na początku XX wieku. Założeniem futuryzmu było „patrzenie w przyszłość”, odrzucanie przeszłości i tradycji. Futuryzm w swoim żywiołowym manifeście proponował unicestwienie akademii, bibliotek i muzeów, winnych jego zdaniem utrzymywania i utrwalania kultury przestarzałej i niedołężnej, a przez to szkodliwej i niebezpiecznej.
1935 – Żona kapitana norweskiego statku wielorybniczego Caroline Mikkelsen została pierwszą kobietą, która postawiła nogę na Antarktydzie.
Rakieta V-2 w muzeum w Peenemünde
1947 – Wystrzelona przez Amerykanów rakieta V2 po raz pierwszy w historii wyniosła w przestrzeń kosmiczną (na wysokość 109 km) zwierzęta (muszki owocowe). Była to rakieta niemiecka, zbudowana przez Wernera von Brauna. Do zakończenia wojny ogółem odpalono 5500 rakiet V2. Około 70% z nich trafiło w cele. Ostatnią rakietę odpalono 27 marca 1945. Ogółem ataki rakiet V2 spowodowały śmierć 7250 żołnierzy i cywilów.
21 lutego
1795 – Francuskie Zgromadzenie Narodowe uchwaliło rozdział Kościoła od państwa i wolność kultów religijnych. Przełomowa decyzja, ale wiele państw ma do dziś ten sam problem.
Pierwowzór lokomotywy parowej skonstruowanej przez Trevithicka
1804 – Pierwsza lokomotywa parowa konstrukcji Richarda Trevithicka weszła w do regularnej eksploatacji, ciągnąc pociąg z 70 pasażerami na odcinku 16 km z huty Penydarren w Merthyr Tydfil do Abercynon (Walia).
1878 – W New Haven w stanie Connecticut wydano pierwszą na świecie książkę telefoniczną. Dziś już chyba nigdzie się ich nie wydaje „w papierze”.
22 lutego
Dzwon Wolności
1846 – Po raz ostatni (z okazji urodzin Waszyngtona) zabrzmiał słynny amerykański Dzwon Wolności, bo tego dnia pękł po raz drugi. To historyczny symbol wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Dzwon jest obecnie eksponatem muzealnym w Filadelfii, nie jest jednak do końca oryginalny. Pierwotny dzwon został odlany w Londynie, niedługo po przywiezieniu go do Filadelfii pękł. Miejscowi rzemieślnicy John Pass i John Stow odlali nowy dzwon w 1753, używając metalu z pierwszego dzwonu.
1904 – Na Antarktydzie została założona (najstarsza na kontynencie) argentyńska stacja badawcza Orcadas.
1997 – Naukowcy z Instytutu Roslin pod Edynburgiem w Szkocji poinformowali o sklonowaniu pierwszego ssaka – owcy Dolly. Spodziewaliśmy się wtedy, że rychło dowiemy się o klonowaniu człowieka, ale wszystkie dotychczasowe doniesienia o takim dokonaniu okazały się bujdą. Sprawa jest zresztą dość wątpliwa etycznie, ale nie ulega wątpliwości, że w końcu ktoś to zrobi.
23 lutego
Hagia Sophia nocą
532 – Rozpoczęto budowę świątyni Hagia Sophia w Konstantynopolu. Pierwotny budynek powstał jako kościół Mądrości Bożej (zwany też Wielkim Kościołem). Była to najwyższa rangą świątynia w Cesarstwie Bizantyńskim, katedra patriarsza oraz miejsce modłów i koronacji cesarzy bizantyńskich, na przestrzeni wieków niedościgniony wzór świątyni doskonałej i niemal symbol Kościoła bizantyńskiego. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w roku 1453 została zamieniona na meczet. W roku 1934 stała się z polecenia Mustafy Kemala Atatürka muzeum. W 2016 roku decyzją Erdogana stała się ponownie obiektem religijnym.
1893 – Rudolf Diesel opatentował silnik wysokoprężny. Dziś ekolodzy chętnie by go pewnie „odpatentowali”…
1909 – W Nowej Szkocji wzbił się w powietrze pierwszy na terenie Kanady samolot, którego współkonstruktorem był Alexander Graham Bell.
24 lutego
1582 – Papież Grzegorz XIII wydał bullę Inter gravissimas wprowadzającą kalendarz gregoriański. Czyli ten, którego używamy do dziś.
Andrew Johnson
1868 – Andrew Johnson jako pierwszy prezydent USA został postawiony przez Izbę Reprezentantów w stan oskarżenia w procedurze impeachmentu. Do usunięcia go z urzędu zabrakło jednego głosu. Johnson był wiceprezydentem za czasów Lincolna i został 17. prezydentem USA po jego śmierci. Nie został jednak wybrany na kolejną kadencję; nawet nie otrzymał nominacji.
1905 – Zakończono drążenie najdłuższego wówczas kolejowego Tunelu Simplońskiego w Szwajcarii. Tunel kolejowy wydrążony w masywie Monte Leone w Alpach Lepontyńskich, na wysokości 634–705 m n.p.m., liczy 19,8 km długości i łączy miasta Brig i Domodossola (Szwajcarię i Włochy); uważany jest za jedno z większych osiągnięć inżynierii lądowej XIX wieku (oddano go do użytku w roku 1906), a przez blisko 50 lat był za najdłuższym tunelem świata. Obecnie pierwsze miejsce ma Delaware Aqueduct w USA (137 km), służący do transportu wody. Najdłuższym tunelem kolejowym jest japoński Seikan Tunnel (ok. 54 km).
25 lutego
1570 – Papież Pius V ekskomunikował królową Anglii Elżbietę I Tudor. Zdaje się, że specjalnie jej to nie zaszkodziło w rządzeniu, natomiast umocniło anglikanizm. Panowała 44 lata, do 1603 roku. Była jedynym dzieckiem z drugiego małżeństwa Henryka VIII Tudora z Anną Boleyn, które dożyło wieku dojrzałego.
1909 – Urodził się Lew Andriejewicz Arcymowicz (zm. 1 marca 1973) – rosyjski i radziecki fizyk. Prowadził badania w zakresie optyki elektronicznej, fizyki jądrowej i atomowej, głównie dotyczące kontrolowanych reakcji syntezy termojądrowej. Był współodkrywcą promieniowania neutronowego plazmy wysokotemperaturowej. Pod jego kierownictwem stworzyli w 1950 Igor Tamm i Andriej Sacharow (według własnej koncepcji) tokamaka, czyli urządzenie do przeprowadzania kontrolowanej reakcji termojądrowej. Pierwsze urządzenie tego typu powstało w roku 1956 w Instytucie Energii Atomowej w Moskwie. Największy obecnie tokamak JET został zbudowany w Wielkiej Brytanii.
Polskie wydanie referatu Chruszczowa. Ściśle tajne, więc natychmiast wyciekło za granicę.
1956 – Nikita Chruszczow podczas XX Zjazdu KPZR wygłosił referat O kulcie jednostki i jego następstwach. Jeden z najdonioślejszych dokumentów XX wieku; od jego ogłoszenia rozpoczął się ostateczny upadek komunizmu w wersji stalinowskiej. Kopię jednego z egzemplarzy zdobył wywiad izraelski i przekazał CIA, która ujawniła treść prasie światowej; podobno chodzi o wersję polską. Ani to wydarzenie naukowe, ani kulturalne; ale przełomowe.
26 lutego
Eclipse
1789 – Padł angielski ogier-reproduktor Eclipse. Niby mało ważny incydent, ale ten kasztanowaty koń pełnej krwi angielskiej jest przodkiem 80% obecnie żyjących koni wyścigowych… Wygrywał właściwie wszystkie wyścigi, w których startował. Jego szczątki znajdują się teraz w Jockey Club Museum w Newmarket.
1852 – Urodził się John Harvey Kellogg (zm. 1943), amerykański lekarz, pionier rynku płatków żywnościowych. Jego brat, William K. Kellogg, osłodził jego płatki kukurydziane i rozpoczął ich produkcję przemysłową. Przedsiębiorstwo produkcyjne zostało założone w 1906 roku pod nazwą Battle Creek Toasted Corn Flake Company. Pierwszym wytwarzanym produktem były właśnie płatki kukurydziane Kellogg’s Corn Flakes.
1896 – Francuski chemik i fizyk Henri Becquerel obserwując wpływ skały zawierającej uran na materiał światłoczuły, odkrył zjawisko radioaktywności. Niektórzy przypisują to odkrycie Marii Curie, ale ona odkryła pierwszy pierwiastek promieniotwórczy, czyli rad.
Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje i fakty pochodzą z zasobów Wikipedii.
Opinie i komentarze autora.
