31.12.2019
Kolejny tydzień (1-7 stycznia) przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
Oto te fakty:
1 stycznia
1710 – Paryski kupiec Jean Marius otrzymał 5-letni przywilej królewski (rodzaj patentu) za swój wynalazek składanego parasola – pierwszy w Europie.
1995 — Rozpoczęła działalność Światowa Organizacja Handlu (WTO). Polska była jednym z państw założycielskich – stosowne porozumienie ratyfikowała już w lipcu 1995. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym.
2002 — Wprowadzono walutę euro w obrocie gotówkowym w większości UE. 2007 – Słowenia przystąpiła do strefy euro, 2008 – Cypr i Malta, 2011 – Estonia. W 2014 r. do strefy przystąpiła Łotwa, w 2015 – Litwa. Euro jest prawnym środkiem płatniczym w 19 państwach tworzących w Unii Europejskiej strefę euro a obejmującą swym obszarem około 341 mln Europejczyków. Waluta euro używana jest także w 11 krajach i terytoriach nienależących do UE. Na euro przypada 27% światowych rezerw walutowych.
2 stycznia
1843 — Premiera (w Dreźnie) opery „Latający Holender” Ryszarda Wagnera.
1906 — Willis Carrier (1876-1950) otrzymał pierwszy w USA i na świecie patent na urządzenia do klimatyzacji dużych pomieszczeń.
2003 – Urodziła się Greta Thunberg, światowej dziś sławy nastolatka, aktywistka ekologiczna występująca w obronie klimatu. Znienawidzona przez światową prawicę.
3 stycznia
1586 – Sir Thomas Herriot (ur. ok. 1560, zm. 2 lipca 1621) – angielski astronom, matematyk, etnograf i tłumacz, sprowadził do Anglii z Kolumbii pierwsze kartofle. Jeszcze przed Galileuszem przeprowadził obserwacje plam słonecznych korzystając z teleskopu. W lipcu 1609 roku, cztery miesiące przed Galileuszem, jako pierwszy obserwował Księżyc za pomocą sześciokrotnie powiększającej lunety.
2009 — Z Buenos Aires wystartował Rajd Dakar 2009, odbywający się po raz pierwszy poza Europą i Afryką.
2019 – Chińska sonda Chang’e 4 wylądowała na niewidocznej z Ziemi stronie Księżyca. Planowany czas funkcjonowania łazika na powierzchni Księżyca wynosił 3 miesiące, został on jednak przekroczony i w grudniu 2019 pobił on rekord długości trwania misji łazika na powierzchni Księżyca, należący wcześniej do radzieckiego pojazdu Łunochod 1 (dziesięć i pół miesiąca)
4 stycznia
1809 — Urodził się Louis Braille, francuski pedagog, twórca alfabetu Braille’a dla niewidomych (zm. 1852).
1927 — Duke Ellington, słynny pianista jazzowy i bandleader otworzył w Harlemie legendarny Cotton Club.
1961 – Tego dnia okazało się, że słynne dzieło Matisse’a „Le Bateau” („Łódka”) od 47 dni wystawione w Museum of Modern Art. W Nowym Jorku… wisiało do góry nogami.
5 stycznia
1838 — Urodził się Marie Ennemond Camille Jordan (zm. 22 stycznia 1922) – matematyk francuski. Jordan był jednym ze współtwórców francuskiej szkoły teorii funkcji, od jego nazwiska pochodzą: miara Jordana, twierdzenie Jordana, postać Jordana i krzywa Jordana. Zajmował się też algebrą (m.in. wyjaśnił idee Évariste’a Galois), teorią grup, której był również aktywnym propagatorem. Tak przy okazji: krzywa Jordana to każda figura na płaszczyźnie, którą można uzyskać z okręgu dowolnie go wyginając, byle bez rozrywania i sklejania ze sobą żadnych punktów. Niby proste, ale to w matematyce niezwykle ważne pojęcie.
1889 — Po raz pierwszy ukazało się (w gazecie Walla Walla Union, wydawanej w stanie Waszyngton) drukiem słowo hamburger. Hamburger jako potrawa i jako słowo wywodzi się od befsztyka z siekanej wołowiny nazywanego hamburger steak, wprowadzonego do kuchni amerykańskiej przez imigrantów z Niemiec z Hamburga.
2000 – WHO (światowa Organizacja Zdrowia) ogłosiła koniec wstępnego etapu walki z paraliżem dziecięcym w skali świata.
6 stycznia
1971 — Chemicy z Berkeley w USA ogłosili, że po raz pierwszy w historii zsyntetyzowali hormon wzrostu.
1990 — Zmarł Paweł Czerenkow (ur. w r. 1904) – fizyk rosyjski. Badając luminescencję roztworów soli uranu pod działaniem promieni gamma odkrył w roku 1934 promieniowanie, nazwane później promieniowaniem Czerenkowa (jego naturę opisali w roku 1937 Ilja Frank i Igor Tamm).
2006 — NASA opublikowała zrobione przez próbnik Mars Global Surveyor (MGS) zdjęcia sugerujące, że na Marsie występuje woda w stanie ciekłym.
7 stycznia
1954 — W Georgetown w USA firma IBM zaprezentowała po raz pierwszy publicznie system komputerowy, tłumaczący z jednego języka na drugi.
1955 — Sławna śpiewaczka Marian Anderson stała się pierwszą Afroamerykanką, która wystąpiła na deskach Metropolitan Opera w Nowym Jorku.
1993 – Norweg Erling Kagge jako pierwszy zdobył samotnie biegun południowy.
Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje i fakty pochodzą z zasobów Wikipedii. Opinie i komentarze autora.
