Waldemar Piasecki: Karski do Edelmana. Przez ogień4 min czytania

06.03.2020

Przypominamy wstrząsający list sprzed 20 lat…

Postanowiliśmy przypomnieć list napisany 25 marca 2000 roku z Waszyngtonu do Łodzi. Pisał Jan Karski do Marka Edelmana. Motywem korespondencji było informacja w amerykańskim dzienniku telewizyjnym, że na ścianie domu bohaterskiego dowódcy powstania w getcie warszawskim i bojownika ze wszelkiej postaci formami nienawiści, ktoś wymalował nocą podłe antysemickie napisy, odnoszące się do żydowskiego pochodzenia Edelmana i dobitnym ‘Raus!’ sugerujące niepożądaną obecność.

Profesor Karski był wstrząśnięty. Zatelefonował do mnie z pytaniem, czy o podłości słyszałem. Słyszałem. „Muszę do niego koniecznie napisać i pokazać, jak bardzo z nim teraz jestem” – mówił Profesor. Poprosił o kwadrans, żeby zebrać myśli. Dokładnie po takim czasie telefon odezwał się ponownie. Precyzyjnym, opanowanym już głosem Jan Karski dyktował słowa, do bólu prawdziwe.

Kilka tygodni później Marek Edelman i Jan Karski odbierali razem w swojej ukochanej Łodzi jej obywatelstwo honorowe. 13 lipca 2000 roku, w Waszyngtonie, Jan Karski odszedł na zawsze. Cztery dni później podczas mszy w katedrze św. Mateusza, przy trumnie dzielnego emisariusza, człowieka, który próbował powstrzymać Holocaust, czuwał jego przyjaciel, który mówił Holocaustowi „nie” z bronią w ręku.

Na trumnie Jana Karskiego okrytej biało-czerwoną flagą spoczęła żółta „łata” z Gwiazdą Dawida z warszawskiego getta. Przywiózł ją ze sobą Marek Edelman. Obecności tej dystynkcji na trumnie (podobnie jak i flagi amerykańskiej) do końca starał się zapobiec przedstawiciel waszyngtońskiej ambasady RP. Było to bowiem – mimo że w zgodzie z życzeniem zmarłego – „wbrew protokołowi”. Patriotyczny urzędnik ostatecznie go nie upilnował. Na trumnie starczyło miejsca na obie flagi i Gwiazdę.

Już w wąskim gronie Edelman zaproponował, aby za Karskiego po prostu… wypić. Jak za przyjaciela i towarzysza walki.

Fragment wsparcia ogniowego z tej walki niżej…

25 III 2000

List do MARKA EDELMANA

Drogi i Szlachetny Przyjacielu,

Nasze wspólne miasto Łódź ręką antypolskiej hołoty zaatakowało Cię, mój Przyjacielu Doktorze.

Czuję się tak jak w 1968 r., kiedy do mojej żony Poli Nireńskiej zatelefonował Artur Rubinstein i powiedział: „Dzieje się rzecz straszna. Polacy wypędzają z Polski Polaków”.

Dzieje się rzecz straszna. Polacy piszą na Twoim domu: „Raus”. Polacy powiadają Ci: „Wynocha”. Tobie, jednemu z najgodniejszych Polaków, jakich znam.

Hołota jest wszędzie. Nowoczesne jednak społeczeństwa znajdują w sobie dość determinacji, aby hołotę marginalizować i usuwać w obszar penalizacji. Dotyczy to także hołoty owładniętej ideami antysemityzmu. Z bólem stwierdzam: w III RP panuje klimat tolerancji i przyzwolenia dla antysemityzmu.

I niech mi nikt nie mówi, że jest inaczej. Kto, mając władzę w Polsce, powiada, że pisanie po murach: „Żydzi do gazu”, „Jude raus”, „Polska dla Polaków” to jedynie niewinne wybryki młodych chuliganów, nie dorasta do elit rządzących w rozumieniu świata Zachodu. Kto toleruje, ten sprzyja i staje się współodpowiedzialny.

Dramat polega na tym także, że przedstawiciele elit III RP, gdy przyjeżdżają do USA, starają się przekonywać, że antysemityzmu w Polsce nie ma, a problem jest — na złość Polakom — wyolbrzymiany.

Taką postawą szkodzą Polsce i jej racji stanu. Czynią bowiem złudzenie nieszczerości i dwulicowości wobec zachodnich partnerów.

Odpowiedzią prawdziwą i odpowiadającą doświadczeniom Zachodu w postrzeganiu Polski jest stwierdzenie: „W Polsce istnieje antysemityzm”. Konkluzja taka będzie uprawniona, dopóki cieszyć się będą swobodą działania organizacje siejące nienawiść i pogardę rasową, religijną i narodowościową. Dopóki będą dostępne publikacje zachęcające do etnicznych czystek, budowania Polski „jednego narodu i jednej religii”, uwłaczające innym ludziom z powodu ich „odmienności”. Dopóki policja nie będzie wykrywać sprawców „niewinnych wybryków”, a sądy skazywać na kary współmierne do ohydy czynów i pozostające w proporcji do kar orzekanych na Zachodzie.

Polska powinna wreszcie zdać swój cywilizacyjny egzamin z radzenia sobie z nienawiścią wewnętrzną, nim się zajmie Haiderem w Austrii.

To, co Cię spotkało, Drogi Doktorze, napawa mnie obrzydzeniem i pogardą dla sprawców; zdumieniem dla bezradności władz Polski wobec sprawców; poczuciem prawdziwej solidarności w Twoim bólu.

Masz rację, gdy mówisz: „Dziś piszą, jutro będą zabijać”.

Czy ktoś im przeszkodzi?

Jan Karski

Co się zmieniło od czasu, kiedy te słowa zostały napisane?

Waldemar Piasecki

Nowy Jork