09.05.2023
Kolejny tydzień…
…przynosi – jak zazwyczaj – przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
9 maja
1951 — Na atolu Eniwetok Amerykanie przeprowadzili pierwszy test (kryptonim „George”) broni termonuklearnej, czyli wodorowej, w ramach operacji „Greenhouse”. Siła wybuchu wyniosła 225 kiloton TNT.
1960 — Amerykańskie apteki rozpoczęły sprzedaż Enovidu, pierwszej na świecie tabletki antykoncepcyjnej. Zaczęła się era swobody seksualnej. Badania nad doustnym środkiem antykoncepcyjnym rozpoczął w 1950 r., prawdopodobnie za namową Margaret Sanger, założycielki Planned Parenthood, Gregory Goodwin Pincus – specjalista w dziedzinie rozmnażania się ssaków. Pigułka Enovid była gotowa do eksperymentów klinicznych w 1955 roku. 5 lat zajęły testy.
2003 – Została wystrzelona japońska sonda kosmiczna Hayabusa, która w 2005 roku wylądowała na asteroidzie Itokawa. Sonda zakończyła swoją misję w roku 2010. 13 czerwca 2010 powróciła na Ziemię.
10 maja
1612 – Szahdżahan, późniejszy władca muzułmańskiego imperium w Indiach z dynastii Mogołów, poślubił swoją trzecią żonę Mumtaz Mahal, dla której, po jej śmierci, nakazał wybudować mauzoleum Tadż Mahal w Agrze. Obiekt bywa nazywany świątynią miłości. Budowa Tadż Mahal trwała dwadzieścia dwa lata (1632–1654) i pracowało przy niej, według różnych podań, od 20 do 25 tysięcy robotników. 7 lipca 2007 obiekt został ogłoszony jednym z siedmiu nowych cudów świata.
1960 – Atomowy okręt podwodny USS Triton po 83 dniach zakończył pierwszą w historii podwodną podróż dookoła świata trasą rejsu Ferdynanda Magellana z lat 1519-22.
2005 – W Berlinie odsłonięto Pomnik Pomordowanych Żydów Europy. Pomnik, według projektu Petera Eisenmana, został wybudowany w latach 2003–2005 w centrum Berlina (Berlin-Mitte), na powierzchni 19 tys. m². Składa się z 2711 betonowych bloków-steli (po jednym na każdą stronę Talmudu) ustawionych w równoległych szeregach z niewielkim odchyleniem od pionu. Najwyższe bloki mierzą 4,7 m wysokości. Na obrzeżu pomnika rośnie 41 drzew. Między szeregami bloków znajdują się wybrukowane kostką przejścia o szerokości 95 cm. Robi kolosalne wrażenie. Byłem, widziałem.
11 maja
1916 — Zmarł Karl Schwarzschild (ur. 9 października 1873), wielki niemiecki fizyk i astronom, uważany za pioniera współczesnej astrofizyki. Opracował m.in. metodę pomiaru natężenia światła gwiazd zmiennych, przyczynił się do rozwoju teorii ewolucji gwiazd, zajmował się również spektroskopią, teorią kwantów i ogólną teorią względności. To z jego prac wynika istnienie czarnych dziur.
1928 — Stacja radiowa WGY w Schenectady w stanie Nowy Jork rozpoczęła pierwsze regularne transmisje telewizyjne w Ameryce. Programy trwały od 1:30 do 14:00. we wtorki, czwartki i piątki. To już 95 lat…
1946 – Urodził się Robert Koffler Jarvik – amerykański lekarz, wynalazca i konstruktor urządzeń biomedycznych, znany z konstrukcji pierwszego wszczepialnego stałego sztucznego serca zasilanego zewnętrznie (Jarvik-7). Pierwszego wszczepienia dokonano 2 grudnia 1982 r. Pacjent przeżył 112 dni. Najdłuższy osiągnięty czas podtrzymywania życia z użyciem urządzeń tego typu wynosił 620 dni. W 1990 amerykańska Agencja Żywności i Leków wycofało pozwolenie na dalsze stosowanie Jarvik-7. Urządzenie zostało zastąpione nowszymi konstrukcjami.
12 maja
1664 – W ogrodach Wersalu odbyła się premiera komedii Moliera Świętoszek. Głównym założeniem autora sztuki była krytyka hipokryzji religijnej. Pomyślcie: grywana do dziś. Temat też coraz bardziej aktualny…
1874 — Urodził się Clemens Peter von Pirquet (zm. 28 lutego 1929) — austriacki naukowiec i lekarz pediatra, baron. Znany ze swoich dokonań na polu bakteriologii i immunologii. W 1906 zauważył, że u pacjentów, którym podawał szczepionkę na ospę, rozwijają się znaczniej bardziej burzliwe reakcje po podaniu drugiej dawki, niż przy pierwszej iniekcji. Reakcję tę nazwał wraz z Bélą Schickiem mianem alergii.
1941 – Konrad Zuse zaprezentował w Berlinie pierwszy działający i w pełni automatyczny (przekaźnikowy) komputer o zmiennym programie Z3. Program zapisany był na ośmiokanałowej taśmie perforowanej i wykonywany w miarę wczytywania. Dla realizacji pętli należało końce taśmy skleić. Dane były wprowadzane przez klawiaturę, a wynik odczytywany z wyświetlacza.
13 maja
1710 – W Berlinie założono klinikę Charité, obecnie największą w Europie. W roku 2011 w klinikach szpitala uczyło się 7500 studentów oraz leczono 593 000 pacjentów ambulatoryjnych i, na 3500 łóżkach, 139 000 stacjonarnych. Szpital zatrudnia 13 000 pracowników i mieści się w czterech budynkach, rozlokowanych w czterech dzielnicach Berlina.
1901 – W Hartland w kanadyjskim Nowym Brunszwiku zakończono budowę najdłuższego na świecie mostu krytego (391 m). Rozciąga się on nad rzeką Saint John, łącząc Hartland z wioską Somerville w Nowym Brunszwiku w Kanadzie. Skonstruowany jest z sześciu małych mostów kratowych. Most został w 1980 roku zaliczony do historycznych miejsc Kanady (ang. National Historic Sites of Canada, NHSC), a w 1999 roku do historycznych miejsc prowincji.
1913 – Igor Sikorski (25 maja 1889 – 26 października 1972; rosyjski i amerykański konstruktor lotniczy, twórca pierwszych samolotów wielosilnikowych, konstruktor wielu łodzi latających i pierwszych, w pełni udanych śmigłowców) odbył pierwszy w historii lot samolotem czterosilnikowym.
14 maja
1796 – Brytyjski lekarz Edward Jenner zaszczepił 8-letniego chłopca wirusami ospy krowianki, uzyskując dzięki temu po raz pierwszy odporność biorcy na wirusy ospy prawdziwej. Obecnie tzw. antyszczepionkowcy mają ochotę anulować to osiągnięcie. A mówi się, że ludzkość mądrzeje! Może i tak, ale miejscami i czasami.
1908 – Wilbur Wright odbył pierwszy lot samolotowy z pasażerem (był nim niejaki Charlie Furnas).
1939 – Peruwianka Lina Medina w wieku 5 lat, 7 miesięcy i 21 dni została najmłodszą matką w historii medycyny. Zaszła w ciążę w wieku 4 lat i 10 miesięcy. Do dziś nie wiadomo, kto był ojcem dziecka. Ojciec Liny, Tiburcio, został zatrzymany na kilka dni pod zarzutem gwałtu. Kiedy został zwolniony, podejrzenie padło na jednego z braci Liny, jednak również okazało się niesłuszne. W sumie zgroza.
15 maja
1618 – Johannes Kepler sformułował swoje trzecie prawo. Przypomnijmy: stosunek kwadratu okresu obiegu planety wokół Słońca do sześcianu wielkiej półosi jej orbity (czyli średniej odległości od Słońca) jest stały dla wszystkich planet w Układzie Słonecznym. Z prawa tego wynika, że im większa orbita, tym dłuższy okres obiegu, oraz że prędkość liniowa na orbicie jest odwrotnie proporcjonalna do pierwiastka promienia orbity (dla orbity kołowej).
1928 – Premiera pierwszego filmu rysunkowego z Myszką Miki. A właściwe z Myszkiem Miki, bo to przecież w filmie chłopak… Pierwszy raz pojawił się w filmie Plane Crazy.
1930 – Ellen Church jako pierwsza w historii stewardesa obsługiwała pasażerów w samolocie United Airlines, lecącym z Oakland w Kalifornii do Chicago.
Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje i informacje zaczerpnięto z zasobów Wikipedii oraz witryny Today In Science History.
Opinie i komentarze autora.
