03.06.2023
Budowa ogrodowa, składająca się z rzędów słupów, podtrzymujących belki z poziomą, ale często i pionową konstrukcją kątową, oplecioną pnącymi roślinami, jest wynalazkiem krajów południowych. Ten „budynek bez dachu” może być źródłem ciekawych efektów przestrzennych, zwłaszcza w połączeniu z miejscem do siedzenia, wejściem do budynku, czy – jako łącznik – zbudowany na drodze między domem a innymi elementami działki (ogród, taras, altana…). Ta konstrukcja – do wykonania jej we własnym zakresie – nie wymaga jakichś specjalnych kwalifikacji.
Pergola jest rusztowaniem, wykonanym ze słupków, rygli podłużnych i poprzecznych, otwartym ze wszystkich stron, tak zaprojektowanym, aby mogły obrastać go rośliny. Konstrukcja nie powinna być uważana za samodzielny obiekt i stawiana w dowolnym miejscu ogrodu: wymaga dodatkowego „oparcia”. Może stanowić ciąg pieszy – połączenie ze ścianą budynku a odległą od niej altaną lub innym obiektem na terenie ogrodu. Może być oddzieleniem części wypoczynkowej ogrodu od uprawnej. Ale także może tworzyć na wolnym powietrzu oddzielną wysepkę wypoczynkową, czy też być ocienionym miejscem, wydzielonym do siedzenia, albo np. do grillowania.
Stosować można również materiały mieszane. Najbardziej efektowna jest zabudowa z cegieł albo kamienia naturalnego – słupki, w połączeniu z detalami drewnianymi – belki i kratownice. Tego rodzaju pergole lepiej się prezentują w obszarze dużej działki i wymagają już przemyśleń projektanta i ręki rzemieślnika. Samodzielnie, w typowej przestrzeni małego ogródka działkowego 300-, 400 m2, najłatwiej wykonać, nawet początkującemu majsterkowiczowi, spełniającą wszelkie potrzeby estetyczne pergolę – z drewna.
Mając na uwadze materiał drewniany, do zbudowania pergoli potrzebne będą (np.) następujące elementy konstrukcyjne:
- słupki z krawędziaków o wysokości 230 do 260 cm, w przekroju co najmniej 8×8 cm; odstęp słupków od 2,5 do nawet 4 m,
- rygle podłużne 8 × 16 cm, położone na rąb; przy wyborze wymiarów przekroju należy uwzględnić grubość słupków,
- rygle poprzeczne; przekrój dobiera się w zależności od szerokości i wysokości najczęściej stosowanych rozpiętości, np. dla 3 m – 2,2 × 10 cm, dla 4 m – 2,4 × 14 cm; rygle powinno się kłaść na rąb, albo łączyć ze słupami metalowymi łącznikami (rys.).
Jakie drewno? Wystarczy najtańsze, iglaste. Ten jego rodzaj, wskutek naturalnej zawartości żywicy jest najbardziej odporny na wpływy atmosferyczne. Świerkowe, sosnowe, modrzewiowe i importowane cedrowe, lekkie, elastyczne i wytrzymałe, przy stosowaniu na zewnątrz potrzebują odpowiedniej impregnacji, głównie na styku z gruntem. Zwłaszcza dwa pierwsze materiały wymagają trwałego zabezpieczenia przed wilgocią i procesami gnilnymi. Zewnętrzna powłoka impregnacyjna (malowanie) nie stanowi wystarczającej ochrony. Najskuteczniejszą impregnację wykonuje się pod ciśnieniem.
W magazynach i marketach budowlanych lub ogrodniczych znajduje się asortyment gotowych elementów, z których dowolnie można realizować marzenia indywidualnych budowli ogrodowych. Zestawy obejmują słupki i rygle, kratki i łuki, płotki i ławki, także wyjątkowe w kształcie skrzynki na kwiaty. Wymiary elementów są na ogół dostosowane do jednolitego systemu modularnego, dzięki jakiemu można je dowolnie zestawiać. Są produkowane z impregnowanego pod ciśnieniem krajowego surowca iglastego surowego lub lakierowanego, np. na biało czy niebiesko, także z drewna cedrowego.
Jeżeli elementy z konstrukcji drewnianej mają być we własnym zakresie pomalowane farbami kryjącymi, zaleca się stosowanie materiału wsiąkającego w drewno i nietworzącego na powierzchni warstwy zamykającej jego pory. W ten sposób – przy zmianach wilgotności drewna – uniknie się łuszczenia i pękania powłoki środka malarskiego, jednocześnie nie utrudni się „oddychania” drewnianej konstrukcji: podczas wysychania para wodna swobodnie, bez trudu z jej wnętrza się wydostaje.
Unikając wykonywania trudnych, pracochłonnych i skomplikowanych klinów i czopów mocujących do słupków inne elementy struktury pergoli można się posłużyć – dostępnymi na rynku w ogromnym asortymencie kształtów i wymiarów – łącznikami metalowymi. Do każdego połączenia znajdzie się odpowiedni łącznik. Sposób montażu przy ich pomocy nie wymaga zmniejszenia przekrojów elementów konstrukcji, także nie zagraża jej osłabienie w miejscach połączeń, dzięki czemu można stosować bardziej oszczędne przekroje drewna. Perforowane blachy łączników albo posiadają już kształty zagięć pod pożądanymi kątami, albo dowolnie dają się wyginać, dostosowując do uwarunkowań mogących wystąpić na ogrodowej budowli.
W kolejnym odcinku z tego cyklu rady dotyczące zbudowania na terenie działki oczka wodnego.
Andrzej Markowski-Wedelstett
