01.05.2024
2. PUSTUŁKA
Ptakiem, dawniej w Polsce licznym, obecnie coraz rzadziej spotykanym jest – średniej wielkości – pustułka. Częściej można ją zauważyć w Tatrach. Te piękne sokoły przylatują do nas mniej więcej od połowy marca do połowy kwietnia. Odlatywać zaczynają w sierpniu. Ostatnio lubią osiedlać się w środowiskach miejskich.
Na terenie Polski ten ptak jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wymaga ochrony czynnej, np. poprzez wywieszanie budek lęgowych. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat pustułka, z jednego z najliczniejszych w Polsce ptaków drapieżnych, została zaliczona do najrzadszych skrzydlatych gatunków. Szacuje się, że obecnie gniazduje u nas 3000, a w najlepszym wypadku 3500 par. W porównaniu z innymi krajami europejskimi, zbliżonymi powierzchnią do Polski, jest to liczba bardzo niska. W środowiskach miejskich pustułki eliminują populację dzikich gołębi, często roznoszących bakterie groźnych chorób. Żywią się również myszami domowymi, nornicami, ryjówkami, kretami i innymi gryzoniami.
Należy zwrócić uwagę, że w miastach na populację pustułki negatywny wpływ ma ocieplanie budynków, pozbawiające ich fasad pęknięć i innych zakamarków, a także zasłanianie siatkami otworów wentylacyjnych. Z braku naturalnych miejsc lęgowych ptaki te chętnie zasiedlają przygotowane dla nich skrzynki. Te zastępcze mieszkania są nawet bezpieczniejsze dla młodych niż płytkie otwory w ścianach budynków. W Anglii i w Finlandii już w latach sześćdziesiątych XX w. stwierdzono, że po zawieszeniu skrzynek lęgowych populacja pustułek szybko się zwiększała. W Polsce prekursorami czynnej ochrony pustułki było Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra” (www.salamandra.org.pl). Najpierw w Poznaniu, a następnie w innych regionach kraju – przy pomocy innych towarzystw przyrodniczych – na początku obecnego wieku rozwieszono około dwóch tysięcy skrzynek. Dzięki takim akcjom populacja tych pięknych i pożytecznych ptaków wzrosła i obecnie połowa z nich gniazduje w przygotowanych im przez ludzi skrzynkach.
Pustułka jest dobrze znana miłośnikom przyrody, ale w społeczeństwie ciągle pokutuje pogląd, że jest to odmiana jastrzębia, który w związku ze swoimi zwyczajami łowieckimi nie cieszy się dobrą opinią. Być może dlatego zdarzają się przypadki niszczenia skrzynek z lęgami. Część zasiedleń pustułki jest też niszczona przy okazji wyrębu drzew. Planuje się wieszanie skrzynek – za zgodą zakładów energetycznych – na słupach linii przesyłowych.
Pomóżmy więc tym pięknym i pożytecznym ptakom tworząc dla nich miejsca, w jakich będą mogły zakładać gniazda i bezpiecznie wyprowadzać z nich swoje kolejne pokolenia.
Uwaga: malowanie drewnianych skrzynek lęgowych środkami konserwującymi (tylko na zewnętrznych powierzchniach) jest wskazane: zachowają przydatność przez wiele sezonów. Przy wyborze i sposobie stosowania takich środków należy przestrzegać informacji i wskazań instrukcji, jakie powinny być widoczne na zawierających je pojemnikach lub załączonych do ich innych rodzajów opakowań.
Andrzej Markowski-Wedelstett
