16.06.2024
Majsterkowicz
Owady, to gromada stawonogów, najliczniejsza spośród wszystkich organizmów, występujących na naszym globie – ok. jeden milion dotąd opisanych i ponad, jak na razie, dziesięć tysięcy kopalnych. Żyją w różnych środowiskach: w glebie, na lądzie i w wodzie, ale jest ich brak w głębinach oceanicznych. W Polsce egzystuje przeszło dwadzieścia pięć tysięcy gatunków. Ich ciało jest wyraźnie zróżnicowane: na głowę, tułów, odwłok i – w u większości tych form życia – na trzy pary odnóży. Znacząca liczba owadów posiada dwie pary skrzydeł, ale są i z jedną parą lub pozbawione takiego środka przemieszczania się. Oddychają tzw. tchawkami, formy wodne skrzelotchawkami. Owady prymitywne rozwijają się z jaja w sposób prosty (ametabolia), po wykluciu przypominają owada już dorosłego, a ich bardziej złożone organizmy metodą złożoną (pośrednia) – w przeobrażaniu się w kolejnych odstępach czasu, od postaci larwy, poprzez poczwarkę po przekształcenie się ostateczne, w osobnika dorosłego. Są w stanie żywić się każdą materią pochodzenia organicznego, mogą chodzić, skakać, pływać i latać, nieraz na bardzo znaczne odległości. Mają wreszcie ogromne znaczenie w przyrodzie, gospodarce człowieka i w medycynie. Bez nich w zasadzie egzystencja naczelnych stanie pod znakiem zapytania.


Osy, pszczoły, trzmiele, chrząszcze, muchówki, motyle żywiąc się nektarem kwiatów przyczyniają się znacznie do ich zapylania, przenosząc pyłek na swoich ciałach z kwiatka na kwiatek. Dzięki temu rośliny kwiatowe mogą się ze sobą krzyżować, owocować i rozmnażać. Owady zajmują też ważne miejsce w łańcuchu pokarmowym, w jakim ma swoje miejsce i człowiek. Stanowią pożywienie dla licznych ptaków, ssaków gadów, płazów, także wielu ryb. Same owady z kolei żywią się najczęściej martwą materią, np. padliną lub opadłymi resztkami roślin. Spełniają w ten sposób ważną funkcję w rozkładaniu i uwalnianiu produktów organicznych. Niektóre owady zjadają inne, które mogą być szkodliwe dla człowieka. Przykładem: ważki żywiące się komarami oraz biedronki zjadające mszyce.
Oczywiście, obecność owadów w naturze może być też czasem niekorzystna dla człowieka. Wiele z nich traktujemy jako szkodniki, także powodujące ogromne szkody w uprawach rolniczych czy w sadach. Ponadto owady mogą przenosić choroby, nawet niezwykle groźne, dur brzuszny, dżumę, febrę, malarię… Ich ugryzienia mogą powodować przykre swędzenie, czasem opuchliznę. Termity i korniki mogą naruszać konstrukcje drewniane, a mole powodować szkody w odzieży. Należy jednak pamiętać, że nie zawsze to, co szkodliwe dla człowieka, jest złe dla natury. Działalność wszystkich gatunków tych organizmów w środowisku naturalnym jest niezbędna do zachowania równowagi ekologicznej.
W Polsce obowiązuje zakaz zbierania, zabijania, wywożenia poza jej granice jaj, larw, poczwarek i dorosłych owadów, które są objęte ochroną. Na liście chronionych gatunków znajduje się u nas trzydzieści jeden owadów. Szanujmy je i nie powodujmy ich zagłady.
Niestety, nie istnieje żadna międzynarodowa konwencja chroniąca owady. Wprawdzie w większości parków narodowych świata istnieje zakaz niszczenia i zabierania stamtąd zwierząt i roślin do celów nie związanych z badaniami naukowymi, to jednak często nie przestrzega się tej zasady i bywa, że są tam chwytane lub zabijane owady zagrożone wyginięciem.


Andrzej Markowski-Wedelstett