27.01.2025
Majsterkowicz
Cu – pierwiastek chemiczny z rodziny miedziowców, żółto-różowy, miękki, ciągliwy metal. Jest najlepszy po srebrze przewodnikiem prądu elektrycznego i doskonałym – ciepła. Miedź jest mało odporna chemicznie, w powietrzu wilgotnym powierzchnie przedmiotów wykonane z tego materiału pokrywają się szczelnie powłoką niebiesko-zielonego osadu (węglan zasadowy, tzw. patyna). W przyrodzie pierwiastek mało rozpowszechniony, często występuje w związkach z siarką i tlenem.
Stopy miedzi mają wyjątkowo szerokie zastosowanie, głównie w elektronice, w przemyśle maszynowym, w wytwarzaniu powłok ochronnych, jest ważnym składnikiem stopów kolorowych. W obrębie domu, mieszkania, przetworzona miedź jest stosowana w przeważającej mierze w postaci systemów rur urządzeń sanitarnych i grzewczych oraz przewodów prądu elektrycznego. Przewidując remont lub modernizację domu/mieszkania, mając na względzie wyjątkowe zalety miedzi, warto się zastanowić nad zasadnością wymiany dotychczasowej instalacji stalowej, czy plastikowej, właśnie na wykonaną z elementów miedzianych. Nie jest to wprawdzie inwestycja tania, ale najoszczędniejsza w praktycznie nieograniczonym bezawaryjnie czasie eksploatacji.
Do najważniejszych zalet rur miedzianych zalicza się szczególną odporność na korozję oraz brak procesu starzenia się. Ich gładkie powierzchnie wewnętrzne nie przyjmują osadu, stosując ten rodzaj instalacji istnieje możliwość wykonania pracy przy jej prowadzeniu bez pozostawiania resztek materiału, bezużytecznych ubytków. Montaż nie wymaga specjalnych narzędzi, Można go wykonać samodzielnie, nie koniecznie posiadając kwalifikacje hydraulika. A więc oszczędność na kosztach obecnie bardzo drogiej robocizny.
Do połączeń i rozgałęzień są przewidziane odpowiednie łączniki: redukcyjne, kolanka, trójniki… W prowadzeniu i łączeniu przewodów miedzianych są pomocne: palnik lutowniczy, przyrząd do cięcia rur metalowych (takimi dysponują wypożyczalnie narzędzi), pilnik do metalu i odpowiednia ilość miękkiego stopu do lutowania (markety materiałów budowlanych i wykończeniowych). Dobrym źródłem ciepła do spajania kolejnych odcinków instalacji jest duża butla gazowa z butanem, wyposażona w palnik na elastycznym przewodzie. Warto dodatkowo zaopatrzyć się w mały palnik nakręcany bezpośrednio na wylot gazu z niewielkiej butli jednorazowej.
Pracę cięcia ułatwia specjalny uchwyt do rur (wypożyczalnie narzędzi). Podczas wykonywania tej czynności piłką do metalu powstają wokół otworu przewodu ostre, poszarpane krawędzie. Koniecznie należy je wyrównać pilnikiem do metalu. Specjalny przyrząd do dzielenia rur zapewnia ich dokładne krojenie pod kątem prostym. Przed połączeniem końce rur trzeba oczyścić materiałem ściernym (papier ścierny lub płótno ścierne), a po skrupulatnym usunięciu nagromadzonego pyłu nakłada się na nie pastę lutowniczą. Pasta sprzyja powstawaniu trwałego połączenia stopu lutowniczego z miedzią.
Przewody miedziane do przewodzenia wody zimnej powinno się owijać paskiem filcu lub – kolejnymi odcinkami – wsuwać w koszulkę ze sztywnej folii (gr. ok. 0,7 mm) – w materiały chroniące ich zewnętrzne powierzchnie przed nadmiernym utlenianiem. Rury do wody ciepłej należy otulić izolacją termiczną z tworzywa spienionego.
Zgodnie z aktualnymi przepisami budowlanymi do nowych, mieszkaniowych instalacji elektrycznych, wolno stosować przewody z żyłą miedzianą o przekroju 1,0, 1,5, 2,5, 4,0, 6,0, 10… mm2. Podczas remontów, dotychczasowe przewody aluminiowe (przewodzące prąd o 1,5 raza gorzej niż miedziane, kruche i szybko się utleniające) należy zastępować miedzianymi.
Przekrój danego odcinka przewodu powinien być dostosowany do obciążenia i musi być określony już w projekcie, na podstawie specjalistycznych obliczeń. Prawo budowlane wymaga, aby projekt i instalacja elektryczna wykonane były przez uprawnionego elektryka. Tylko takiemu fachowcowi wolno, zgodnie z projektem, prowadzić przewody o odpowiednich przekrojach i izolacjach oraz zakładać na nich wymagane normami i przepisami puszki rozgałęźne, łączniki i zabezpieczenia.
We wszystkich instalacjach i podczas renowacji starych obowiązkowo muszą być układane trzy przewody: liniowy (fazowy, w izolacji czarnej lub brązowej) – L, neutralny – N (niebieski), na stałe połączony z przewodem neutralnym w wewnętrznej linii zasilającej (pionie) oraz ochronny, połączony z tzw. szyną wyrównawczą1) w mieszkaniu. Do tego właśnie przewodu powinny być połączone obudowy i styki ochronne w gniazdach wtyczkowych.
Powszechnie obecnie stosowanym systemem w budownictwie jest układanie instalacji wtynkowej. Przewody są prowadzone bezpośrednio w warstwie tynku. Używa się specjalnych, płaskich przewodów oznaczonych symbolami YDYł lub YDYp. Mocuje się je do podłoża zaprawą gipsową., taśmą dwustronnie klejącą bądź specjalnymi, izolowanymi gwoździami.
Do wykonania instalacji w rurach zatopionych w betonie użytkować należy przewody o symbolach DG, LG, DY lub LY. Nie wolno stosować tutaj przewodów tzw. oporowych2).
Przewody elektryczne w ścianach powinny być układane zawsze poziomo i pionowo, pod kątem prostym. W sufitach natomiast mogą być prowadzone drogą najkrótszą.
Uwaga: Uzupełniając informacje dot. prowadzenia instalacji elektrycznej warto się zapoznać z już publikowanym na łamach Studia Opinii tekstem pt. „Nieco o domowych instalacjach” i jego rozdziałem „Instalacje elektryczne”.
1) Szyna wyrównawcza – metalowy (miedziany) płaskownik, połączony elektrycznie z uziomem ochrony odgromowej, a do niej, oprócz przewodu ochronnego, są dołączone metalowe części konstrukcji budynku, metalowe rury wodociągowe i kanalizacyjne, gazowe, centralnego ogrzewania.
2) Rodzaj materiału oporowego. Cechuje się on wysoką opornością (rezystancją). Ta jego właściwość powoduje, że może się rozgrzewać do wysokiej temperatury pod wpływem energii elektrycznej, zachowując przy tym swoją żywotność.
Andrzej Markowski-Wedelstett
