23.02.2025
Majsterkowicz
Rosnące ceny materiałów naturalnych, wbrew interesom globalnej ekologii (droga i trudna ich utylizacja), mimo pewnych ograniczeń, coraz bardziej rozszerzają produkcję dostarczanego na rynek asortymentu tworzyw sztucznych. W znakomitej większości zastępują one tradycyjnie wykonywane elementy wykończenia i wyposażenia mieszkań lub gospodarstw domowych, wiele z nich nawet przewyższa je walorami technicznymi i estetycznymi.
Do najczęściej stosowanych w budownictwie elementów pochodzenia chemicznego należą materiały wykończeniowe, jak np. okładziny podłogowe, ścienne, stropowe, pokrycia mebli, naczynia, pojemniki, wreszcie całe urządzenia, czy instalacje. W budownictwie również instalacje metalowe, wodno kanalizacyjne oraz grzewcze coraz powszechniej są zastępowane wykonanymi z tworzywa sztucznego.
Rury z polietylenu najczęściej stosuje się do instalacji zewnętrznych, które – czynne przez cały rok – należy układać co najmniej na głębokości 100 – 120 cm obsypując je piaskiem w celu ochrony przed przemarzaniem. Przewody z PCW (polichlorek winylu) produkuje się z twardego tworzywa. Są trudne w obróbce. Ich połączenia mogą być wykonywane z uszczelkami gumowymi jako klejone, albo spawane. Większe średnice stosuje się do odprowadzania ścieków. Systemy sieciowe z CPVC i PCV są głównie przeznaczone na potrzeby wewnętrznych instalacji nie tylko budynków jedno- i wielorodzinnych, ale i obiektów biurowych, usługowych, zabytkowych, gospodarstw rolnych, czy zakładów przemysłowych. W/w produkty systemów instalacyjnych nie korodują, słabo zarastają osadem, ale czy są chemicznie, fizykalnie i bakteryjnie obojętne dla płynącej nimi wody?Utrzymują jej czystość?
Do najpopularniejszych okładzin ściennych, produkowanych na bazie polichlorku winylu, należą także tapety z górną warstwą PCW. Spodnią warstwę takiej tapety stanowi masa papierowa. Tapety winylowe są łatwo zmywalne, odznaczają się trwałością koloru (niezmienną przez wiele lat), odpornością na uszkodzenia. Jedyną ich wadą jest brak właściwości absorpcji pary wodnej z otoczenia, jaką posiadają np. tapety papierowe lub powłoki wielu rodzajów farb.
Wykładziny podłogowe rulonowe z tworzywa sztucznego są produkowane w wielu wymiarach. Wszystkie lub niektóre ich warstwy stanowi PCW o różnej zawartości domieszek (np. decydujące o większej lub mniejszej elastyczności). Na rynku występują wykładziny z warstwą izolacyjną ze spienionego PCW, o grubości np. 3,5 mm. Ich rynek wzbogacany jest również wykładzinami na spodach z tkaniny. Innym rodzajem sztucznych wykładzin podłogowych są gumoplasty oraz gumolity.
W zależności od zastosowanej wykładziny należy użyć odpowiedniego kleju mocującego ją do danego podłoża. Może to być właściwie dobrany gatunek popularnego Butaprenu lub np. Polacet, Osakryl, Mezalep, czy Pronakryl.
Klej Butapren odznacza się wysoką jakością klejenia, jednak wymaga dużej ostrożności podczas pracy ze względu na właściwości zawartego w nim rozpuszczalnika: z powietrzem tworzy mieszanki wybuchowe. W czasie pracy tym klejem nie wolno używać otwartego ognia, ani palić papierosów. Ponieważ jest również toksyczny, pomieszczenie, w jakim jest stosowany Butapren musi być stale, starannie wietrzone.
Znajdujące się jeszcze na wyposażeniu tysięcy polskich mieszkań, zakładane na podłogach w minionych latach kwadratowe płytki winylowo-azbestowe z PCW, wymagają pilnej wymiany na inną wykładzinę. Ze względu na zastosowany w ich produkcji skład chemiczny oraz łatwą ścieralność są wyjątkowo szkodliwe dla zdrowia mieszkańców.
LUXELEMENT, to termo- i hydroizolacyjna płyta z ekstrudowanego1) polistyrenu, zbrojona włóknem szklanym, pokryta modyfikowaną zaprawą, znakomicie nadaje się na wykonanie podłoża do bezpośredniego okładania powierzchni mieszkalnej płytkami ceramicznymi lub kamiennymi.
Bogatą ofertę dekoracyjnych sufitów uzupełnia na rynku materiałami wykończeniowymi model GRYPEREX. Jest to kaseton o grubości 9,5 mm wykonany z płyty gipsowo-kartonowej, laminowanej folią PCV – po stronie widocznej i aluminiową – po stronie niewidocznej.
Wszechstronne zastosowanie w wykończeniu elewacji (ale i wnętrz) zajmuje SIDING. Do jego zasadniczych zalet m. in. należą: wyjątkowa trwałość, nie zmienianie koloru, brak występowania korozji i pęknięć pod wpływem zmiennych warunków atmosferycznych. Zapewnia dobrą izolację termiczną i wilgotnościową. Pozwala na łatwy i szybki montaż. Jego powierzchnie nie wymagają znaczniejszych zabiegów konserwacyjnych, poza zmywaniem brudu wodą z – ewentualnie – domieszką detergentów.
Należy pamiętać, aby wszystkie artykuły wykonane z tworzywa sztucznego, od służących za elementy budowlane, wykończeniowe wnętrz, czy wyposażenia w gospodarstwie domowym (w tym naczynia kuchenne i pojemniki do przechowywania żywności) posiadały wymagane świadectwa, np. atesty Państwowego Zakładu Higieny, Aprobatę Techniczną ITB, czy wydaną przez Zakład Badań Ogniowych.
Ale…
Ale… Nie od dzisiaj wiadomo, że związki chemiczne w tworzywach sztucznych są – wielokierunkowo dla szeroko pojętej natury – bardzo szkodliwe. Zbierają się w wodzie, glebie, przenikają do ciał zwierząt i ludzi. W największym w historii Raporcie o ich szkodliwości (PlastChem) znalazły się tysiące pozycji. Przeprowadzona analiza specjalistycznych zestawień i baz danych z różnych krajów świata dokonana przez Norweską Radę ds. Badań Naukowych określiła ilość substancji chemicznych w tworzywach sztucznych. Plastik bowiem nie składa się z jednorodnej substancji. To konglomerat różnych surowców, dodatków, barwników, stabilizatorów… Doliczono się ich 16 tysięcy! Niespełna 10 tysięcy z nich jest stosowane w Europie, reszta to „goście” z innych stron świata, głównie z Azji, gdzie rzadko nowy związek jest badany pod kątem toksyczności, o ile jego wprowadzenie okazuje się opłacalne.
Wymieniony wyżej Raport został przedstawiony w ONZ. Jest pierwszym tak bogatym w dane zbiorem i zarazem analizą toksyczności chemikaliów w produktach domowego użytku. Z 16 tysięcy substancji ponad 4 tysiące zostały uznane za niebezpieczne. Do wielu danych jednak brak szczegółowego dostępu. Tylko około 1000 z opisanych substancji podlega określonym, jawnym normom. Tymczasem o 9000 wiadomo bardzo mało, firmy, jakie je stosują nie wymieniają ich w składach swoich produktów – przemysł tworzyw sztucznych zasłania się… tajemnicą handlową. Warto więc, nad celowością stosowania wyrobów z tworzyw sztucznych w swoim otoczeniu, mocno się zastanowić…
1) ekstrudować – termoplastycznie wytłaczać materiał wcześniej poddając go obróbce mechanicznej.
Andrzej Markowski-Wedelstett
