Paweł Dąbrowski: Młody = przedsiębiorczy???

2015-05-20.

Zachwyca i imponuje wspaniały przypadek 17-letni licealisty z Lęborka, Mateusza Macha, o którym pisał p. Bogdan Miś (Zdolną mamy młodzież…).

Wspaniale, ale… w Polsce od wielu lat funkcjonuje w świadomości społecznej zbitka „młody-przedsiębiorczy”. Fakt – młodzi ludzie (zwłaszcza mężczyźni) znacznie chętniej podejmują ryzyko, co jest pozytywnie skorelowane z przedsiębiorczością. Ale czy na pewno to dobrze? Chętka na ryzyko, na adrenalinę, to też przebieganie przez jezdnię pomiędzy pędzącymi samochodami..

Zbitka, to zbitka; gorzej, że za tą zbitką idzie intensywna propaganda i programy uprzywilejowujące firmy zakładane przez młodych ludzi – i inne osoby uznane przez urzędników za o godnych tego.

Jednym z efektów jest systematyczne preferowanie „słabszych” osób, kosztem tych które dawałby większe szanse na trwałe tworzenie miejsc pracy. Piotr Nizioł, dyrektor Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości w Lublinie pokusił się w jednym z ostatnich lat o analizę kilku programów „wspierania przedsiębiorczości”. Wyniki tej analizy wykazywały, że szansa na uzyskanie wsparcia na z takiego programu już zatrudnionego mężczyzny koło czterdziestki, z miasta miały się jak 1:300, podczas gdy szanse samotnej matki ze wsi wynosiły ok. 1:3.

Drugim, chyba groźniejszym, jest budowanie przekonania, że przedsiębiorczość to domena ludzi młodych. Temu właśnie przede wszystkim przypisać można fakt, że w Polsce osoby w wieku 50 lat i więcej były coraz mniej aktywne w tworzeniu przedsiębiorstw:

w 2004 r. założyły one 18,1% firm,
a w 2007 r. już tylko 12,3%[1]

Czy rzeczywiście istnieje taki związek pomiędzy społecznym przekazem, z ludzkim działaniem? Jak najbardziej: w psychologii nosi on nazwę „efektu Pigmaliona” i jest jednym z obszerniej udokumentowanych fenomenów. Potwierdzano go na najrozmaitszych grupach – od uczniów szkół podstawowych po sprzedawców. Jednymi z najdowcipniejszych były badania nad sprawnością rozwiązywania zadań matematycznych przez Azjatki. Jednej grupie mówiono (w luźnym tłumaczeniu) „wiemy dobrze, że Azjaci maja głowę do matematyki; oczekujemy, że świetnie sobie poradzicie”. Drugiej – „nie czarujmy się, wiemy dobrze, że płeć piękna do matematyki głów nie ma, więc nie oczekujemy zbyt wiele”. I co? Oczywiście, wyniki obu grup były w sposób istotny statystycznie skorelowane z deklarowanymi oczekiwaniami…

A jak wyglądają fakty?

Dane pochodzące z krajów o (w miarę) efektywnej gospodarce rynkowej, jak też konkretne przykłady polskie wskazują na ogromy, a niewykorzystany potencjał przedsiębiorczy osób dojrzałych. Badania Fundacji Kaufmana pokazały, że w Stanach Zjednoczonych:

osoby w wieku 55-64 lat częściej niż inne grupy zakładały własne firmy;
w każdym kolejnym roku z 10 lat przeprowadzonej analizy porównawczej osoby w wieku 55-64 miały wyższy wskaźnik aktywności przedsiębiorczej niż te w wieku 20-34
że 2/3 założyciel firm było w wieku 35-54
średnia wieku założycieli firm technologicznych wynosi 39 lat
wśród założycieli firm technologicznych jest dwukrotnie więcej osób powyżej 50 roku życia, niż poniżej 25.

Niezwykle ważne w kontekście tych rozważań są wyniki badań trzyosobowego zespołu w skład którego wchodzili Gulfam K. Khalid, Syed Umar Farooq i Syed Hassan Raza. Badania, przeprowadzone w Pakistanie na próbie 131 małych i średnich przedsiębiorstw pokazały, że wiek przedsiębiorcy jest silnie skorelowany z pozytywnymi wynikami funkcjonowania firmy, jak również z wielkością kreowanego zatrudnienia. Jak uzasadniają autorzy „we wczesnych latach [prowadzenia własnej firmy] przedsiębiorcy mieli okazję posmakować doświadczeń z różnych firm i mieć lepsze rozumienie otoczenia biznesu.” Poniższa tabela przedstawia analizowane czynniki i ich oczekiwany wpływ na funkcjonowanie firmy.

*Czynniki*	*Oczekiwany związek*	*Wyjaśnienie*
Wiek przedsiębiorcy.	Mocny pozytywny	Dojrzałość umysłu gra znaczącą rolę w podejmowaniu decyzji w biznesie. Osoba dojrzała podejmuje racjonalne decyzje, które prowadzą do sukcesu firmy.
Liczba lat edukacji.	Mocny pozytywny	Osoba wykształcona może lepiej dostrzegać i kojarzyć czynniki wynikające z kontekstu sytuacji przy podejmowaniu decyzji biznesowych. Stąd większa szansa na sukces w biznesie.
Lata doświadczenia w danej dziedzinie gospodarki.	Mocny pozytywny	Znajomość norm i praktyki danej gałęzi jest błogosławieństwem. Dzięki tej wiedzy przedsiębiorca może lepiej przyciągnąć klientów dla wzrostu firmy.
Lata doświadczenia jako przedsiębiorcy.	Pozytywny	Im większa liczba lat doświadczenia jako przedsiębiorczy, tym solidniejsza baza doświadczania; stąd i większe szanse na sukces w biznesie
Liczba wcześniej otwartych firm.	Negatywna	Ten czynnik wskazuje, że przedsiębiorca tworzy nowe firmy, by działały niezależnie, zamiast koncentrować się na rozwoju już posiadanych.
Rozeznanie w środowisku biznesu.	Pozytywne	Jeśli przedsiębiorca dokonuje systematycznego przeglądu czynników otoczenia to istnieją większe szanse na rozwój firmy.

W skrócie, wyniki te zdają się świadczyć, że dojrzali przedsiębiorcy:

Tworzą zdrowsze firmy
Tworzą więcej miejsc pracy

Jak więc widać, istnieje ogromny potencjał przedsiębiorczości w osobach dojrzałych, potencjał, którego nie tylko nie wykorzystujemy, ale i coraz skuteczniej niszczymy.

Na szczęcie, są w Polsce liczne przykłady osób działających skutecznie jako przedsiębiorcy mimo dostojnego od wieku. Takimi ludźmi są na przykład:

95-letni Feliks Grejciun, kaletnik z Częstochowy;
Józef Stojanowski (91 lat), prowadzący firmę spedycyjną w Jaśle
Zofia Morawska (zmarła w listopadzie 2010), jeszcze w późnym wieku aktywna jako przedsiębiorca społeczny

Frapującym i inspirującym sukcesem jest przypadek p. Zbigniewa Grycana, który sprzedał w roku 2001 znaną firmę „Zielona Budka”, a w roku 2004, w wieku lat 65-ciu założył nową, odnoszącą ogromne sukcesy rodzinną firmę „Grycan – Lody od Pokoleń”.

Wreszcie, wielką inspiracją może być urodzony w roku 1927, a niedawno zmarły inżynier Jacek Karpiński, twórca legendarnego komputera K202, który wyprzedził o 10 lat wyraźnie lepszymi parametrami IBM PC. Pan Karpiński do końca swoich dni pracował nad kolejnymi wynalazkami, których ostatnim był „inteligentny skaner” dla księgowych, który sczytywał i korygował ewentualne błędy w wyliczeniach[2].

To wszystko – oczywiście – nie znaczy, że należy odmawiać młodym szans. Ostatecznie Aleksander Macedoński u szczytu swych sukcesów był wciąż młodzieniaszkiem..
Wystarczy, by o tym decydował rynek, a nie wydumane preferencje urzędników..

A tymczasem … Dla wschodnich województw został ogłoszony ogromnie kosztowny program „platform startowych dla firm typu start-up [który] może być lekarstwem na wysokie bezrobocie regionów wschodnich i zahamowanie odpływu z tych terenów wykształconych absolwentów szkół technicznych. Idea jest bardzo prosta — osoby do 35. roku życia, studenci ostatnich lat i absolwenci ze swoim pomysłem zgłaszają się do wybranych ośrodków innowacji, które będą pełniły rolę tzw. animatorów „Platform startowych”.

Pisząc o pewnych prawidłowościach, o większym potencjale osób dojrzałych nie chcę twierdzić, że należy dyskryminować młodzież. Wystarczy, by decydowały kryteria merytoryczne. Wtedy będziemy mieli miejsca pracy i dla młodzieży, i dla osób dojrzałych. Bo chyba o to chodzi.

PS: najgorszą rzeczą z przytaczanego na końcu programu „Platform startowych” jest towarzyszący mu program bezzwrotnych dotacji, które są z natury rzeczy korupcjogenne, i mają szereg innych, szkodliwych efektów. Pisałem o tym już dawno temu w „SO”, można to znaleźć tu.

Niestety, mimo wielu deklaracji o „przechodzeniu na instrumenty zwrotne” 90% środków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorczości i innowacji ma być „na szczęście” rozdawanych w formie dotacji (tak przynajmniej twierdzi Gazeta Prawna).