Bogdan Miś: Działo się (223)8 min czytania

18.02.2020

Kolejny tydzień (19-25 lutego) przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

Oto te fakty:

19 lutego

1473 — Urodził się Mikołaj Kopernik (zm. 1543) – polski astronom, autor dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich) przedstawiającego szczegółowo i w naukowo użytecznej formie heliocentryczną wizję Wszechświata. Wprawdzie koncepcja ta pojawiła się już w starożytnej Grecji (jej twórcą był Arystarch z Samos), to jednak dopiero dzieło Kopernika dokonało przełomu i wywołało jedną z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów starożytnych, nazywaną przewrotem kopernikańskim.

1600 – Doszło do największego w historii Ameryki Południowej wybuchu peruwiańskiego wulkanu Huaynaputina, który wyrzucił od 16 do 32 milionów ton pyłów do atmosfery, głównie tlenku siarki, tworząc kwas siarkowy. Zanieczyszczenie atmosfery pyłami spowodowało ochłodzenie klimatu i serię ciężkich zim, pośrednio przyczyniając się m.in. do wielkiej klęski głodu w Rosji (1601-1603). Podczas tego dwuipółletniego okresu tylko w samej Moskwie pogrzebano 127 tysięcy zmarłych. W całej Rosji głód doprowadził do śmierci ok. dwóch milionów ludzi.

1859 — Urodził się Svante August Arrhenius (zm. 2 października 1927) — szwedzki chemik i fizyk, jeden z twórców chemii fizycznej. W 1903 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za opracowanie teorii dysocjacji elektrolitycznej. W 1907 stworzył teorię panspermii dotyczącej pochodzenia życia na Ziemi, zgodnie z którą życie rozprzestrzenia się wśród ciał niebieskich dzięki naturalnym procesom, np. poprzez meteoryty.

20 lutego

1816 – W rzymskim Teatro Argentina odbyła się premiera opery Cyrulik sewilski Gioacchino Rossiniego. Libretto, napisane przez Cesarego Sterbiniego, oparte zostało na sztuce teatralnej Pierre’a Beaumarchais’go z 1775 roku pod tym samym tytułem. Jest to najpopularniejsze dzieło Rossiniego i jedna z najczęściej wystawianych oper.

1935 – Żona kapitana norweskiego statku wielorybniczego Caroline Mikkelsen została pierwszą kobietą, która postawiła nogę na Antarktydzie.

1968 – Wyemitowano pilotowy odcinek amerykańskiego kryminalnego serialu telewizyjnego Columbo. Emitowany w USA w latach 1968–1978 (45 odcinków) i 1989–2003 (24 odcinki). Rolę główną grał Peter Falk (1927-2011). W Polsce serial wyświetlany był po raz pierwszy przez TVP w latach 70.

21 lutego

1804 – Pierwsza lokomotywa parowa konstrukcji Richarda Trevithicka weszła w do regularnej eksploatacji, ciągnąc pociąg z 70 pasażerami na odcinku 16 km z huty Penydarren w Merthyr Tydfil do Abercynon (Walia).

1947 — Edwin H. Land po raz pierwszy zademonstrował swój aparat Polaroid Land na spotkaniu Optical Society of America w Nowym Jorku. W 60 sekund powstało czarno-białe zdjęcie z użyciem wywoływanych i utrwalających środków chemicznych, umieszczonych w pakietach z papierem fotograficznym i filmem. Właścicielem Polaroida i znaku są obecnie Polacy — kupił go Wiaczesław Smołokowski. Filmy do klasycznych Polaroidów są nadal produkowane przez firmę W. Smołokowskiego, która w 2008 roku zakupiła też ostatnią czynną fabrykę Polaroida.

1993 — Zmarła w wieku 104 lat Inge Lehmann (ur. 13 maja 1888) — duńska geofizyczka, sejsmolożka, wykładowczyni w Royal Society w Londynie. W 1936 odkryła wewnętrzne jądro Ziemi na podstawie rozchodzenia się fal sejsmicznych, spowodowanych trzęsieniem ziemi w południowej części Oceanu Spokojnego, w pobliżu Nowej Zelandii. Jest uważana za jedną z najwybitniejszych uczonych świata w swej specjalności. Otrzymała mnóstwo nagród i wyróżnień, w tym doktoraty honorowe prestiżowych uczelni.

22 lutego

1995 — Steve Fossett, amerykański milioner i podróżnik (1944-2007), zakończył swój pierwszy lot balonem na ogrzane powietrze przez Ocean Spokojny (9600 km).

1997 – Naukowcy z Instytutu Roslin pod Edynburgiem w Szkocji poinformowali o sklonowaniu pierwszego ssaka – owcy Dolly (urodziła się 5 lipca 1996 roku).

2008 – Na uniwersytecie w szwedzkim Lund naukowcy po raz pierwszy sfilmowali poruszający się elektron.

23 lutego

1886 — Pierwsza w historii płatna reklama prasowa została opublikowana przez londyński dziennik „The Times”. Czy myślał ktoś wtedy, że właśnie niedostrzegalnie zaczyna się zupełna zmiana sensu wydawania prasy i dziennikarstwa?

1918 – Niemiecki inżynier Artur Scherbius złożył wniosek o opatentowanie wirnikowej maszyny szyfrującej Enigma. Enigma była używana komercyjnie od lat 20. XX wieku, a później została zaadaptowana przez instytucje państwowe wielu krajów. Podczas II wojny światowej maszyna ta była wykorzystywana głównie przez siły zbrojne oraz inne służby państwowe i wywiadowcze Niemiec, a także innych państw. Należała do rodziny elektromechanicznych wirnikowych maszyn szyfrujących i była produkowana w wielu odmianach.

2007 – W porcie lotniczym w amerykańskim Phoenix zastosowano po raz pierwszy skaner do prześwietlania odzieży pasażerów przy pomocy promieniowania RTG.

24 lutego

1582 – Papież Grzegorz XIII wydał bullę Inter gravissimas wprowadzającą kalendarz gregoriański. Fakt zmiany kalendarza bullą papieską stanowił kontynuację zwyczajów starożytnego Rzymu. Mianowicie w państwie rzymskim kalendarzem opiekował się najwyższy kapłan – Pontifex Maximus; funkcję tę w roku 45 p.n.e. – kiedy wprowadzono kalendarz juliański – pełnił Juliusz Cezar, w czasach chrześcijańskich natomiast tytulaturę tę przejęli papieże. Kalendarz został wprowadzony natychmiast (15 października) jedynie w Hiszpanii, Portugalii, Polsce, i prawie całych Włoszech. W niedługim czasie poszło za tym przykładem wiele innych krajów katolickich. Niektóre kraje protestanckie przyjęły kalendarz jedynie po części, a niektóre dopiero w późniejszym czasie (np. w Wielkiej Brytanii w 1752). Ostatnimi krajami europejskimi, które wprowadziły kalendarz gregoriański, były ogólnie te, w których większość ludności wiązała się z Kościołami prawosławnymi.

1949 — Amerykańska rakieta Bumper 5 osiągnęła rekordowy pułap 389 km, przekraczając umowną granicę Kosmosu. Maksymalna prędkość rakiety wyniosła 8290 km/h. Była to pierwsza na świecie duża dwuczłonowa rakieta na paliwo ciekłe. Powstała z połączenia niemieckiej V2 (po usunięciu głowicy bojowej) ze zmodyfikowaną rakietą WAC Corporal, jako drugim członem. Powstało 8 egzemplarzy rakiety.

1955 — Urodził się Steve Jobs (zm. 5 października 2011) jeden z trzech założycieli, były prezes i przewodniczący rady nadzorczej Apple Inc, który wprowadził na rynek iphony i ipady; czyli smartfony i tablety. Był jedną z pierwszych osób, które zauważyły potencjał tkwiący w wynalazku laboratoriów przedsiębiorstwa Xerox, czyli środowisku graficznym i myszy komputerowej, dzięki czemu sukces odniosły później komputery Macintosh oraz ich graficzny system operacyjny Mac OS. Ciekawostka: jego wykształcenie to rok studiów prawa w niezbyt znanej uczelni. Był z pochodzenia Syryjczykiem.

25 lutego

1837 – Amerykanin Thomas Davenport opatentował silnik prądu stałego.

1896 — Urodziła się Ida Noddack (zm. 24 września 1978) — chemiczka niemiecka, która wraz z mężem Walterem Noddackiem i Otto Bergiem odkryła w 1925 roku pierwiastek o liczbie atomowej 75, który naukowcy następnie wyizolowali w 1928 roku. Pierwiastek ten został nazwany rhenium, co oznacza „Ren”. Czyli historia trochę podobna do dziejów Marii Skłodowskiej-Curie.

1953 – W Pradze rozpoczęto budowę pomnika Stalina. Rzecz byłaby niewarta wzmianki, bo Józefowi W. postawiono sporo pomników, na ogół dość paskudnych, ale ten był największy na świecie. W cokole zamierzano urządzić Światowe Muzeum Rewolucyjnego Czynu Proletariatu, do czego ostatecznie nie doszło. Pomnik ukończono w roku 1955, rozwalono w 1962. Dziś pozostałością pomnika jest potężny cokół (na którym w 1991 postawiono metronom) oraz skryte głęboko pod ziemią betonowe fundament. Teren wokół dawnego monumentu Stalina jest znanym miejscem do jazdy na deskorolce.

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje i fakty pochodzą z zasobów Wikipedii. Opinie i komentarze autora.