Fakty i opinie

Kolejny tydzień…

…przynosi – jak zazwyczaj – przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

21 czerwca

1767 – Brytyjski żeglarz Samuel Wallis odkrył Tahiti (wyspa w południowej części Oceanu Spokojnego w archipelagu Wysp Towarzystwa; największa wśród wysp Polinezji Francuskiej, polityczne, gospodarcze i kulturalne jej centrum).

1868 – Prapremiera opery Śpiewacy norymberscy Richarda Wagnera. Wagner jest autorem tak muzyki, jak i libretta. Opera miała premierę w Warszawie w roku 1908.

1948 – Na pierwszym komputerze opartym na tzw. architekturze von Neumanna, Manchester Small-Scale Experimental Machine, uruchomiono pierwszy zapisany w pamięci program komputerowy. Cechą charakterystyczną tej architektury jest to, że dane przechowywane są wspólnie z instrukcjami, co sprawia, że są kodowane w ten sam sposób. Wykonywany program może się sam modyfikować, traktując obszar instrukcji jako dane, a po przetworzeniu tych instrukcji – danych – zacząć je wykonywać. O autorstwo tego pomysłu był spór: konstruktorzy maszyny ENIAC, Mauchly i Eckert, oskarżali von Neumanna o przywłaszczenie autorstwa. Sam von Neumann uważał ich wspólną pracę za dzieło zbiorowe o licencji publicznej.

22 czerwca

1611 – Geograf Henry Hudson i jego syn John wraz z ośmioma towarzyszami podróży zostali wysadzeni ze statku przez zbuntowaną załogę na wybrzeżu dzisiejszej Zatoki Hudsona w Kanadzie, po czym zaginęli bez śladu. Bunt wynikał z tego, że Hudson prawdopodobnie oszalał i uznał, że odkryty przez niego akwen jest Oceanem Spokojnym. Buntownicy zdołali dotrzeć do Anglii i tam złożyć sprawozdanie. Wysłana w latach 1612-1613 wyprawa ratunkowa nie zdołała odnaleźć żadnych śladów Hudsona i jego współtowarzyszy.

1978 – Odkryto Charona, uznawany przez długi czas za jedyny księżyc Plutona. Sam Pluton jest uznawany dziś za planetę karłowatą i nie jest uznawany za pełnoprawną planetę Układu Słonecznego. Dziś wiemy, że Plutona obiega co najmniej pięć księżyców, z których jeden, właśnie Charon, ma tylko o połowę mniejszą średnicę od niego.

2012 – Zakończono produkcję Mazdy RX-8, ostatniego samochodu napędzanego silnikiem Wankla. To silnik spalinowy, w którym tłok obraca się wewnątrz cylindra. Powstało wiele koncepcji i konstrukcji. Jedyną produkowaną i najbardziej znaną konstrukcją jest wynalazek niemieckiego konstruktora Feliksa Wankla (1902-1988). Pierwszy patent Wankel uzyskał w roku 1929, a kolejny w roku 1936. Silnik Wankla po raz pierwszy zastosowano seryjnie w samochodach NSU Spider – prezentacja nastąpiła w roku 1963.

23 czerwca

1868 – Amerykanin Christopher Sholes opatentował pierwszą zdatną do wykorzystania praktycznego maszynę do pisania. Urządzenie powstało przypadkiem. W trakcie prac nad skonstruowaniem automatu numerującego strony książek Sholes pomyślał, że po niewielkich modyfikacjach maszyna mogłaby służyć do pisania tekstu. Zbudowane przez niego urządzenie miało klawisze, taśmę nasyconą atramentem oraz poziomą metalową płytkę z nałożoną na nią kartką. Maszyna była uruchamiana przez naciskanie pedałami, ponieważ Sholes zastosował podobny napęd, jak w ówczesnych maszynach do szycia. Jednym z wczesnych użytkowników maszyny do pisania był Mark Twain, który od 1876 roku pisał na niej swe utwory (pierwszym napisanym na maszynie była powieść „Przygody Tomka Sawyera”); kupił ją w Bostonie za 125 dolarów. Spośród pisarzy europejskich pierwszy używał maszyny do pisania Lew Tołstoj, a z polskich Bolesław Prus.

1937 – W ramach Hiszpańskiej Armii Ludowej utworzono 150. Brygadę Międzynarodową im. Jarosława Dąbrowskiego. W hiszpańskiej wojnie domowej poległo około 3000 Polaków, a ogółem po stronie republikańskiej walczyło około 5000 Polaków (w tym duża grupa emigrantów z Francji). Brygada została rozformowana w roku 1939. W czasie wojny część dąbrowszczaków przedostała się do Polski i wstąpiła do Gwardii Ludowej i Armii Ludowej. Część wstąpiła do francuskiego ruchu oporu, a reszta została wywieziona przez kolaborujące z Niemcami władze Vichy do obozów w Algierii. Uwolnieni z obozu latem 1943, dostali się do ZSRR i wstąpili do 1 Armii. W 1996, w 60. rocznicę wybuchu wojny domowej w Hiszpanii, wszyscy weterani Brygad Międzynarodowych, a więc i dąbrowszczacy, otrzymali honorowe obywatelstwo Hiszpanii. Instytut Pamięci Narodowej uznał dąbrowszczaków za organizację walczącą o „budowę stalinowskiego państwa” i służącą „zbrodniczej ideologii komunistycznej”.

1943 – Urodził się Vinton G. Cerf, amerykański matematyk i informatyk, uważany za jednego z ojców Internetu. W grudniu 1997 razem z Bobem Kahnem został uhonorowany za swoje osiągnięcia przez prezydenta Billa Clintona amerykańskim odznaczeniem National Medal of Technology. W 1995 roku został laureatem Yuri Rubinsky Memorial Award. W 2004 został wspólnie z Kahnem uhonorowany Nagrodą Turinga. Zostały mu także przyznane kilkukrotnie tytuły doctor honoris causa. Obecnie Cerf pracuje nad Interplanetary Protocol (Internet międzyplanetarny), który ma być standardem radiowo-laserowej komunikacji międzyplanetarnej, odpornej na degradację sygnału.

24 czerwca

1915 – Urodził się Fred Hoyle (zm. 20 sierpnia 2001) brytyjski astronom, kosmolog, matematyk i astrofizyk teoretyczny. Autor licznych prac dotyczących budowy wewnętrznej i ewolucji gwiazd oraz właściwości materii międzygwiazdowej. Twórca teorii akrecji materii międzygwiazdowej przez gwiazdy oraz twórca wraz z H. Bondim tzw. teorii ciągłej kreacji (powstawania) materii we Wszechświecie; niestety, obalonej mimo pięknego modelu matematycznego. W roku 1981 zaszokował świat nauki, odrzucając możliwość ewolucji chemicznej oraz stając się dozgonnym zwolennikiem teorii panspermii.

1982 – Jean-Loup Chrétien (ur. 20 sierpnia 1938 w La Rochelle, generał brygady Armée de l’Air (Francuskich Sił Powietrznych), został pierwszym Francuzem w przestrzeni kosmicznej jako członek załogi statku Sojuz T-6.

2010 – Julia Gillard została pierwszą kobietą-premierem Australii. Coraz więcej pań rządzi światem.

25 czerwca

1678 – Wenecjanka Elena Cornaro Piscopia, matematyczka i filozofka, jako pierwsza kobieta otrzymała stopień naukowy doktora. Do śmierci w 1684 r. wykładała matematykę na Uniwersytecie Padewskim. Znajduje się tam dziś jej posąg z marmuru. Aż do drugiej połowy XX wieku żadna inna kobieta nie uzyskała doktoratu na tym uniwersytecie.

1910 – W Paryżu odbyła się prapremiera baletu Ognisty ptak z muzyką Igora Strawińskiego i librettem oraz choreografią Michaiła Fokina.

1878 – Podczas parady w San Francisco po raz pierwszy została użyta tęczowa (8-kolorowa) flaga jako symbol ruchu LGBT. Jej znaczenie wzrosło po zamachu na Harveya Milka w listopadzie 1978, gdy odbyły się masowe demonstracje na znak protestu po zamachu na tego polityka. Przy tej okazji nastąpiło jednak zmniejszenie liczby kolorów flagi do siedmiu. Stało się tak na skutek braku tkaniny w kolorze różowym. Flaga sześciokolorowa pozostaje w użyciu od roku 1979. Uznano, że wygodniejsza w użyciu jest parzysta liczba pasów.

26 czerwca

1284 – Według legendy szczurołap z Hameln wywabił z tego niemieckiego miasteczka wszystkie dzieci, mszcząc się za odmowę zapłaty za normalne usługi. To podanie ludowe, spisane między innymi przez braci Grimm, przetłumaczone na 30 języków świata. Wśród racjonalnych tłumaczeń pochodzenia legendy jest między innymi hipoteza związana z epidemią dżumy, choroby roznoszonej przez szczury, ponieważ niedaleko Hameln odkryto masowy grób z połowy XIV wieku zawierający kilkaset szkieletów dzieci.

1906 – Na torze w Le Mans odbył się pierwszy wyścig samochodowy o Grand Prix Francji.

1936 — Ewald Rohlfs odbył pierwszy w historii swobodny lot helikopterem (Focke-Wulf Fw 61). Tak, tak: Niemiec: śmigłowiec nie jest wynalazkiem amerykańskim wbrew powszechnemu sądowi. Prof. Heinrich Focke i inżynier Gerd Achgelis rozpoczęli pracę nad Fw 61 w 1932 r. Lot trwał zaledwie 28 sekund, ale lot numer cztery już 16 minut. 10 maja 1937 roku śmigłowiec po raz pierwszy wprowadzono w autorotacje i wykonano na nim lądowanie autorotacyjne. W lutym 1938 roku śmigłowiec zaprezentowano po raz pierwszy przed publicznością. Wybudowano dwa egzemplarze maszyny. Obydwa zostały zniszczone podczas II wojny światowej podczas bombardowań Berlina.

27 czerwca

1759 – Brytyjski generał James Wolfe wydał rozkaz oblężenia miasta Québec. Pokonał Francuzów, doprowadzając do tego, że Kanada dołączyła do grona prowincji brytyjskich. Zapłacił za to życiem: trzykrotnie ranny w bitwie, zmarł.

1854 – Kanadyjski lekarz i geolog Abraham Gesner uzyskał amerykański patent na naftę wytwarzaną z węgla pod nazwą handlową Kerosene.

1898 – Kanadyjczyk Joshua Slocum zakończył w Newport w stanie Rhode Island pierwszy samotny rejs dookoła świata. Rejs na 11-metrowej rybackiej łodzi typu jol o nazwie Spray trwał trzy lata. W listopadzie 1909 Slocum wyruszył na Spray w rejs z rzeki Orinoko w kierunku Morza Karaibskiego, podczas którego zaginął.

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje i informacje zaczerpnięto z zasobów Wikipedii oraz witryny Today In Science History.
Opinie i komentarze autora.