06.06.2023

Kolejny tydzień…
…przynosi – jak zazwyczaj – przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
7 czerwca
1742 – Niemiecki matematyk Christian Goldbach sformułował tzw. hipotezę Goldbacha, która jest do dzisiaj jednym z najsłynniejszych nierozwiązanych problemów w matematyce. Każda nieparzysta liczba naturalna większa niż 5 może być przedstawiona w postaci sumy trzech liczb pierwszych (ta sama liczba pierwsza może być użyta dwukrotnie) — głosi ta hipoteza. Sformułowanie proste, rozwiązanie problemu potwornie trudne. Dzięki użyciu komputerów udało się pokazać, że hipoteza Goldbacha jest prawdziwa dla liczb naturalnych mniejszych niż 4×10^17 (1 z 17 zerami).

1796 – W wyniku błędu podczas kopania kanału omijającego wodospad zostało całkowicie opróżnione jezioro Ragundasjön w środkowej Szwecji. Na jego osuszonym dnie obecnie leży miejscowość Hammarstrand.
1913 – Dokonano pierwszego wejścia na Denali (McKinley w latach 1896-2015) na Alasce, najwyższy szczyt Ameryki Północnej. Zdobywcy to Hudson Stuck, Harry Karstens, Walter Harper i Robert Tatum. Pierwszym Polakiem, który tego dokonał – 31 lipca 1970 – był Marek Głogoczowski.
8 czerwca

1887 – Amerykanin pochodzenia niemieckiego Herman Hollerith opatentował maszynę liczącą, używającą kart dziurkowanych jako nośnika zapisu danych. Dzięki jego pomysłowi uratowana została… Konstytucja USA, ponieważ wymaga ona wykonania przed każdymi wyborami spisu ludności. Bez maszyn Holleritha spisu w roku 1890 nie dałoby się wykonać. Firma, założona przez wynalazcę, nazywa się dziś IBM.
1949 – W Wielkiej Brytanii ukazała się powieść Rok 1984 George’a Orwella. Autor napisał ją pod wpływem kontaktu z praktyczną stroną systemu stalinowskiego, do jakiego po raz pierwszy doszło w Hiszpanii w 1936 roku (w czasie wojny domowej), gdzie pojechał jako dziennikarz i sympatyk strony republikańskiej. Powieść miała ogromny wpływ na kulturę masową i do dziś jest znienawidzona przez miłośników totalitarnych rozwiązań w polityce.
1955 – Urodził się „ojciec Internetu”, sir Timothy Berners-Lee – brytyjski fizyk i programista, współtwórca i jeden z pionierów usługi WWW, jednej z najpopularniejszych usług internetowych. W 1989 wystąpił z propozycją ogólnoświatowego projektu opartego na hipertekście – nazwanego World Wide Web. Od 1994 jest przewodniczącym World Wide Web Consortium, w skrócie W3C – organizacji, która zajmuje się ustanawianiem standardów pisania i przesyłu stron WWW.
9 czerwca
1534 – Jacques Cartier — francuski korsarz, podróżnik i odkrywca, znany z licznych, wczesnych odkryć na terytorium dzisiejszej Kanady — jako pierwszy Europejczyk wpłynął na Rzekę Świętego Wawrzyńca w dzisiejszej Kanadzie.

1871 – Zmarła Anna Atkins z domu Children (ur. 16 marca 1799) – brytyjska botaniczka i fotografka. Była jedną z pierwszych kobiet, zajmujących się profesjonalnie fotografią i autorką książki British Algae: Cyanotype Impressions, uznawanej przez część badaczy za pierwszą w historii publikację ilustrowaną fotografiami.
1928 – Charles Kingsford Smith i Charles Ulm na samolocie Fokker F.VII przelecieli po raz pierwszy (w dniach 31 maja-9 czerwca) nad Pacyfikiem, pokonując trasę o długości 12 tys. km między Oakland w Kalifornii a Brisbane w Australii, z międzylądowaniami na Hawajach i Fidżi. Ciekawe, że zdobywcy Atlantyku biją ich na głowę w popularności, mimo że przelot nad Pacyfikiem jest nieporównanie trudniejszy.
10 czerwca
1692 – W Salem w Massachusetts powieszono pierwszą spośród 18 skazanych na śmierć „czarownic”.
1790 – Philadelphia Spelling Book autorstwa Johna Barry’ego stała się pierwszą amerykańską książką chronioną prawem autorskim.

1859 – Niemiecki matematyk Bernhard Riemann (1826-1866) wygłosił wykład, uznawany za początek wielowymiarowej geometrii Riemanna. Uogólnił w ten sposób pochodzące z 1827 roku prace wielkiego Gaussa. To raczej trudny dział matematyki, więc nie podejmę się w tym miejscu tłumaczenia, o co chodzi. Albert Einstein użył teorii Riemanna w sformułowaniu ogólnej teorii względności.
11 czerwca
1292 – Zmarł (ale dokładna data nie jest do końca pewna) Roger Bacon (ur. ok. 1214) – angielski franciszkanin, zwany doctor mirabilis (łac. dosł. wspaniały nauczyciel); filozof średniowieczny, uznawany za skrajnego empirystę. Za ważne uważał eksperymentalne badanie zjawisk z wykorzystaniem matematyki. Sam dokonywał licznych eksperymentów i budował w tym celu przyrządy. Czasem opisywany jako jeden z najwcześniejszych europejskich zwolenników nowoczesnej metody naukowej, zainspirowany pracami islamskich naukowców

1910 — Urodził się Jacques-Yves Cousteau (zm. 25 czerwca 1997) — francuski oficer marynarki, badacz mórz, podróżnik oraz reżyser filmowy i pisarz, zwany „kapitanem” lub „komendantem Cousteau”. Film dokumentalny Świat milczenia (1956), zrealizowany wspólnie z Louisem Malle’em, przyniósł mu Złotą Palmę na 9. MFF w Cannes, a rok później także Oscara. W 1974 powstało Towarzystwo Cousteau, mające się zajmować ochroną życia w oceanach. Obecnie liczy ono ok. 300 tys. członków. W 1975 odkrył wrak statku „Britannic”. W 1977 Cousteau otrzymał wspólnie z Peterem Scottem nagrodę ONZ za wkład w ochronę środowiska, a kilka lat później prezydent Stanów Zjednoczonych Jimmy Carter przyznał mu Medal Wolności. W 1990 francuski kompozytor Jean Michel Jarre wydał album Waiting for Cousteau, dedykowany Cousteau za jego osiągnięcia.
1998 — Dokonano ostatecznego rozszyfrowania kodu genetycznego bakterii gruźlicy.
12 CZERWCA
1667 – Jean-Baptiste Denys, nadworny lekarz króla Francji Ludwika XIV, przeprowadził pierwszą w historii transfuzję krwi.

1817 – Niemiec Karl Drais odbył pierwszą jazdę na skonstruowanym przez siebie drewnianym pierwowzorze roweru.
1897 – Opatentowano szwajcarski nóż oficerski. Pod tą dumną nazwą kryje się słynny na całym świecie wielofunkcyjny scyzoryk produkowany w różnych odmianach przez dwa szwajcarskie przedsiębiorstwa rodzinne: Victorinox i Wenger. Początkowo był wyposażony w ostrze, szydło, otwieracz do puszek oraz śrubokręt. Nóż, który został opatentowany 12 czerwca 1897, miał dwa ostrza (długie i krótkie), otwieracze do puszek, szydło, śrubokręt oraz jako nowość – ostrze do ścierania atramentu z papieru i korkociąg.
13 CZERWCA

1989 — Międzynarodowa Federacja Kynologiczna uznała rasę wilczak czechosłowacki. To krzyżówka psa z wilkiem (jedna z dwóch udanych) należy do I grupy psów pasterskich i zaganiających, sklasyfikowana w sekcji psów pasterskich, do której zaliczają się owczarki i inne psy pasterskie z wyłączeniem szwajcarskich psów do bydła.
2010 – Na australijskiej pustyni wylądowała japońska sonda kosmiczna Hayabusa, która pobrała próbki materii z planetoidy (25143) Itokawa.
2013 – W Lewiston w amerykańskim stanie Nowy Jork odnaleziono, po blisko 70 latach od zaginięcia, dziennik jednego z głównych ideologów rasistowskich III Rzeszy Alfreda Rosenberga, wykorzystany podczas jego procesu przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze przez jego oskarżyciela, amerykańskiego prawnika Roberta Kempnera. Dziennik jest uważany za jeden z kluczowych dokumentów mogących rzucić nowe światło na plan eksterminacji Żydów w czasie II wojny światowej.

Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje i informacje zaczerpnięto z zasobów Wikipedii oraz witryny Today In Science History.
Opinie i komentarze autora.