Stefan Bratkowski: Pisarze polscy lat 1939 – 1989. Wielka niespodziewanie proza polska6 min czytania

2015-04-08.

Na poniższej liście znajdują się wybitni prozaicy (których liczebności nikt by się spodziewał), dziewiętnastu eseistów, obok nich – siedmiu największych, uznanych za pisarzy reporterów, oraz najwybitniejsi felietoniści (siedmiu, tych najważniejszych, słynących najlepszymi piórami). Parę tytułów – najwybitniejszych w twórczości danych autorów – pochodzi sprzed wojny, ale byłoby nieporozumieniem, gdyby ich nie zaliczyć autorom, podobnie i tych, którzy wprawdzie publikowali i po wojnie, ale należą do pokolenia czasu 1939 – 1989. Nie ma poetów, których się jednak już od czasu do czasu zauważa… Za to wśród wymienionych są nie tylko ludzie zapomniani, ale i ci zdecydowanie antypatyczni. Nie moja wina. Niestety, umieli pisać.

Dobór tytułów jest do korekt. Jest to mój dobór, z natury rzeczy – arbitralny; każdy tytuł można zastąpić innym, ale mam nadzieję, że się nie za bardzo w tym wyborze pomyliłem. To zresztą tylko lista o charakterze wywoławczym. Brakuje pewnych nazwisk – ale nie wiedziałem, co wybrać np. Ludwika Flaszena, którego znałem dobrze  tylko z jego recenzji, ale nie z książek…

Założenie programu, który chciałbym zaproponować, jest takie – autor szkicu o danym tytule i autorze (książka jako pretekst do informacji o autorze i możliwej wiwisekcji jego twórczości) pisze tekst nie dłuższy niż 8 – 10 stron maszynopisu (do mniej więcej 20 tys. znaków). Byłoby ideałem, gdyby te szkice pisało paru autorów, tak by kolejne teksty mogły się ukazywać w odstępie tygodnia jako pozycja cykliczna – w którymś czasopiśmie (mam na myśli tylko Politykę bądź Gazetę Wyborczą, przy tabloidyzacji innych to zginie) i w studioopinii.pl (bądź w czasopiśmie i w naszej gazecie internetowej równocześnie). Ale może być i tak, że jeden autor napisze jeden szkic. Chodzi o szkice pisane żywo, interesująco, lekkim językiem, nie upraszczające tematu do poziomu masówki i nie rezygnujące z ambicji literackich. Mówiąc między nami, każdy autor z poniższej listy to sam dla siebie powieść, wszyscy oni to pokolenie dramatycznych życiorysów.

Nie ma nazwisk z okresu po roku 1989. Nie jestem kompetentny. Mógłbym wymienić paru znakomitych reporterów, eseistów, czy radiowców, a i to nie wszystkich. Trzeba znaleźć kogoś, kto się na tej twórczości zna.

Stefan Bratkowski

1. Jerzy Andrzejewski – Popiół i diament
2. Halina Auderska – Ptasi gościniec
3. Stanisław Bereś – Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim
4. Jan Błoński – Romans z tekstem
5. Jacek Bocheński – Boski Juliusz
6. Tadeusz Borowski – Pożegnanie z Marią
7. Roman Brandstaetter – Prorok Jonasz
8. Kazimierz Brandys – Miasto niepokonane
9. Marian Brandys – Oficer największych nadziei (lub – Kozietulski i inni)
10. Stefan Bratkowski – Z czym do nieśmiertelności
11. Tadeusz Breza – Urząd
12. Andrzej Brycht – Suche trawy
13. Leopold Buczkowski – Czarny potok
14. Mieczysława Buczkówna – Wszystko zasypie śnieg
15. Olgierd Budrewicz – Druga strona księżyca
16. Karol Bunsch – Olimpias
17. Stefan Chwin – Ludzie-skorpiony
18. Józef Czapski – Na nieludzkiej ziemi
19. Bohdan Czeszko – Tren
20. Maria Dąbrowska – Noce i dnie (przedw., 1932-34)
21. Stanisław Dygat – Jezioro Bodeńskie
22. Kazimierz Dziewanowski – Brzemię białego człowieka
23. Kornel Filipowicz – Romans prowincjonalny
24. Konstanty Ildefons Gałczyński – Listy z fiołkiem
25. Jerzy Giedroyc – Autobiografia na cztery ręce
26. Wojciech Giełżyński – Budowanie niepodległej
27. Janusz Głowacki – Moc truchleje
28. Antoni Gołubiew – Puszcza
29. Witold Gombrowicz – Transatlantyk (czy Ferdydurke?)
30. Wiesław Górnicki – Teraz już można
31.  Stanisław Grzesiuk – Pięć lat kacetu
32. Julia Hartwig – Nerval (lub Apollinaire, albo razem)
33. Józef Hen – Nikt nie woła
34. Zbigniew Herbert – Barbarzyńca w ogrodzie
35. Gustaw Herling-Grudziński – Inny świat
36. Marek Hłasko – Pierwszy krok w chmurach (opowiadania)
37. Tadeusz Hołuj – Koniec naszego świata
38. Paweł Huelle – Weiser Dawidek
39. Ireneusz Iredyński – Dzień oszusta
40. Jarosław Iwaszkiewicz – Opowiadania (w tym Panny z Wilka)
41. Krystyna Jagiełło – Po zmierzchu bogów
42. Paweł Jasienica – Rozważania o wojnie domowej
43. Mieczysław Jastrun – Mit śródziemnomorski
44. Tomasz Jastrun – Zapiski z błędnego koła
45. Aleksander Kamiński – Kamienie na szaniec
46. Ryszard Kapuściński – Cesarz
47. Julian Kawalec – Tańczący jastrząb
48. Krzysztof Kąkolewski – Co u pana słychać
49. Andrzej Kijowski – Dziecko przez ptaka przyniesione
50. Stefan Kisielewski – Sprzysiężenie
51. Leszek Kołakowski – Czy diabeł może być zbawiony
52. Michał Komar – Piekło Conrada
53. Tadeusz Konwicki – Sennik współczesny
54. Jan Kott – Szkice o Szekspirze
55. Anka Kowalska – Pestka
56. Hanna Krall – Zdążyć przed Panem Bogiem (lub Sublokatorka)
57. Janusz Krasiński – Twarzą do ściany
58. Maria Kuncewiczowa – Tristan
59. Andrzej Kuśniewicz – Lekcja martwego języka
60. Stanisław Jerzy Lec – Myśli nieuczesane
61. Stanisław Lem – Solaris
62. Antoni Libera – Madame
63. Zdzisław Libera – Rozważania o wieku tolerancji, rozumu i gustu
64. Wojciech Lipoński – Narodziny cywilizacji Wysp Brytyjskich
65. Wilhelm Mach – Życie duże i małe
66. Hanna Malewska – Kamienie wołać będą
67. Janusz Meissner – Żądło Genowefy (lub L jak Lucy)
68. Adam Michnik – Kościół, lewica, dialog
69. Czesław Miłosz – Rodzinna Europa
70. Sławomir Mrożek – Słoń
71. Wiesław Myśliwski – Widnokrąg
72. Zofia Nałkowska – Granica (1935)
73. Tadeusz Nowak – A jak królem, a jak katem będziesz
74. Marek Nowakowski – Benek kwiaciarz i inne opowiadania
75. Tadeusz Nyczek – Powiedz tylko słowo
76. Włodzimierz Odojewski – Zasypie wszystko, zawieje
77. Janusz Odrowąż-Pieniążek –Coctail u księżny Gieorgijew
78. Kazimierz Orłoś – Cudowna melina
79. Jan Parandowski – Niebo w płomieniach (1936) lub Dysk olimpijski
80. Teodor Parnicki – Koniec „Zgody Narodów”
81. Daniel Passent – Nie denerwujcie się, panowie
82. Jerzy Pomianowski – Koniec i początek
83. Ksawery Pruszyński – Droga wiodła przez Narvik
84. Jerzy Putrament – Bołdyn
85. Edward Redliński – Konopielka
86. Tadeusz Różewicz – Śmierć w starych dekoracjach
87. Adolf Rudnicki – Niekochana (1937)
88. Artur Sandauer – Bez taryfy ulgowej
89. Jan Zbigniew Słojewski (Hamilton) – Maleńka złota szubienica
90. Antoni Słonimski – Dwa końce świata (1937), chyba, że zbiory felietonów
91. Andrzej Szczypiorski – Msza za miasto Arras
92. Małgorzata Szejnert – Sława i infamia
93. Krzysztof Teodor Toeplitz – Mieszkańcy masowej wyobraźni
94. Leopold Tyrmand – Gorzki smak czekolady Lukullus (lub – Zły)
95. Melchior Wańkowicz – Ziele na kraterze
96. Aleksander Wat – Mój wiek (dwa tomy, coś należałoby z tego wybrać lepszego literacko)
97. Aleksander J. Wieczorkowski – Chłopiec gwiżdżący Mozarta
98. Andrzej Wielowieyski – Historie alternatywne
99. Witold Wirpsza – Polaku, kim jesteś?
100. Piotr Wojciechowski – Czaszka w czaszce
101. Bohdan Wojdowski – Chleb rzucony umarłym
102. Witold Zalewski – Pruski mur
103. Jerzy Zieleński – Stan oblężenia w raju
104. Juliusz Żuławski – Byron nieupozowany
105. Mirosław Żuławski – Opowieści mojej żony (miniatury)