Bogdan Miś: Działo się (412)8 min czytania

16.05.2023

Fakty i opinie
Fakty i opinie

Kolejny tydzień

…przynosi – jak zazwyczaj – przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

 

16 maja

1836 – Amerykański poeta i nowelista Edgar Allan Poe poślubił swą 13-letnią kuzynkę Virginię. Dziś by go pewno zamknęli…

Obraz zawierający w pomieszczeniu, elektronika, Gramofon, Płyta winylowaOpis wygenerowany automatycznie
Tak wyglądał wynalazek Berlinera w latach 30.

1888 – Amerykański wynalazca i przemysłowiec ego Emil Berliner (1851-1979) zaprezentował skonstruowany przez siebie gramofon.

1960 – Uruchomiono pierwszy laser (rubinowy) skonstruowany przez amerykańskiego fizyka Theodore’a Maimana.

17 maja

1642 – Francuzi założyli fort Ville-Marie, gdzie potem powstała niewielka osada francuska, na cześć królewską nazwana Mont Royal – „Wzgórze królewskie” – stąd obecna nazwa. Montreal.

Ilustracja
USS Holland (SS-1)

1897 – Został zwodowany USS Holland, pierwszy okręt podwodny pełniący służbę w US Navy i jednocześnie pierwszy na świecie wcielony do służby, w którym zastosowano napęd spalinowy na powierzchni i elektryczny w zanurzeniu.

1954 – W amerykańskich szkołach została zniesiona segregacja rasowa. Był to szok dla konserwatywnej prawicy, która długo jeszcze nie pozwalała na pełną realizację tego ustalenia. Zinstytucjonalizowana segregacja rasowa została zakończona dzięki wysiłkom takich aktywistów na rzecz praw człowieka jak Rosa Parks i Martin Luther King, pracujących od zakończenia wojny aż do chwili przyjęcia Voting Rights Act (ustawa o prawie do głosowania) i Civil Rights Act (ustawa o prawach obywatelskich) w 1964 r., popartych przez prezydenta Lyndona Johnsona 3 lipca tegoż roku.

18 maja

1912 – W Palo Alto Amerykanin George Horine jako pierwszy osiągnął granicę 2 metrów w skoku wzwyż. Obecny rekord świata wynosi 2,45 m i ustanowił go w roku 1993 Javier Sotomayor z Kuby.

1929 – Podczas konferencji w Barcelonie FIFA wyznaczyła Urugwaj na organizatora I Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej w roku następnym. Czyli szaleństwo futbolowe kończy dzisiaj 94 lata. I się trzyma!

Ilustracja
Helen Sharman (2015)

1991 — Rozpoczęła się załogowa misja statku Sojuz TM-12 na stację orbitalną Mir, m.in. z pierwszą w historii kosmonautyki obywatelką brytyjską Helen Sharman na pokładzie. Urodziła się w roku 1963, z zawodu jest chemiczką i popularyzatorką nauki. Była w Kosmosie niejako nieoficjalnie, bo rząd brytyjski nie udzielił jej misji żadnego wsparcia. Lot jej został sfinansowany (11,2 mln dolarów) prywatnie w ramach „Projektu Juno”, do którego dołożyli się również Rosjanie. Ale Order Imperium Brytyjskiego dostała; dobre i to. Pracowała też jako kierownik do spraw operacyjnych na wydziale chemii Imperial College London.

19 maja

1868 — Urodził się John Fillmore Hayford (zm. 10 marca 1925) — amerykański geodeta. W 1909 roku wyznaczył elementy elipsoidy ziemskiej. Sformułował jedną z hipotez izostazji. Na jego cześć nazwano krater Hayford na niewidocznej stronie Księżyca. Uważa się go za twórcę nowoczesnych pomiarów Ziemi.

1935 — Zmarł Thomas Edward Lawrence (Lawrence z Arabii, ur. 16 sierpnia 1888) — brytyjski archeolog, podróżnik, wojskowy, pisarz i dyplomata. Służył jako oficer armii brytyjskiej na Bliskim Wschodzie, istotnie przyczyniając się do zwycięstwa arabskiej rewolty skierowanej przeciwko Imperium Osmańskiemu. W roli doradcy wojskowego przy sztabie księcia Fajsala wziął udział w kluczowych dla powstania starciach: zdobyciu Akaby i bitwie pod Megiddo, znacząco wpływając na ich przebieg. Przyczynił się do powstania częściowo niepodległych państw, Iraku i Transjordanii (od 1949 r. – Jordania). Jego życie stało się kanwą dla wielu powieści, sztuk teatralnych i filmów, z których najbardziej znany jest Lawrence z Arabii w reżyserii Davida Leana.

Obraz zawierający w pomieszczeniu, muzeum, budynek, podłogaOpis wygenerowany automatycznie
Kopia stacji Wenera 1 znajduje się Muzeum Astronautyki w Moskwie.

1961 – Radziecka sonda Wenera 1 po utracie łączności z Ziemią przeleciała w odległości 100 tys. km. od Wenus. Głównym celem było zbadanie promieniowania korpuskularnego i pola magnetycznego między Ziemią a Wenus oraz w otoczeniu Wenus. Sonda miała zderzyć się z powierzchnią planety. Ale i tak Wenera 1 była pierwszym statkiem w historii pomyślnie wysłanym w kierunku Wenus.

20 maja

1570 – W Antwerpii został wydany pierwszy nowożytny atlas świata Theatrum orbis terrarum. Jego autorem jest kartograf Abraham Ortelius. Ortelius regularnie poprawiał i rozbudowywał atlas, wydając łącznie 31 edycji w różnych formatach, aż do swojej śmierci w 1598 roku. W rezultacie opublikowano 70 map i 87 odniesień bibliograficznych w pierwszym wydaniu w 1570 roku, a 167 map i 183 odniesień w 1612 roku

1873 – Levi Strauss (pochodził z Niemiec) i Jacob Davis uzyskali amerykański patent na dżinsy. Zaprojektował je sam Strauss jako strój roboczy dla górników i farmerów. Ze względu na swoją ponadpokoleniową popularność, dżinsy zyskały status jednej z ikon popkultury XX wieku. Matka niżej podpisanego, zobaczywszy moje pierwsze dżinsy, powiedziała „Naprawdę masz zamiar to nosić”? Odpowiedziałem jej: „Jak będę miał siedemdziesiąt lat, też je będę nosił”. Pomyliłem się: noszę je do dziś stale.

Obraz zawierający samolot, transport, w pomieszczeniu, statek powietrznyOpis wygenerowany automatycznie
Samolot Lindbergha, Spirit of St. Louis w National Air and Space Museum, w Waszyngtonie

1927 – Amerykański pilot Charles Lindbergh wystartował z lotniska w Garden City pod Nowym Jorkiem w pierwszy w historii samotny lot transatlantycki bez międzylądowań, zakończony po 33,5 godz. lądowaniem w Paryżu.

21 maja

1892 – W mediolańskim Teatro Dal Verme odbyła się premiera opery werystycznej Pajace Ruggiera Leoncavalla. W odróżnieniu od pozostałych dzieł Leoncavalla, Pajace od dnia swej prapremiery cieszą się ogromną popularnością. Były zarówno pierwszą operą w całości nagraną (w roku 1907), jak i w całości sfilmowaną (w roku 1931).

 1929 – Sutro and Company of New York City uruchomiła pierwszą automatyczną elektryczną tablicę notowań giełdowych. Był to pierwszy znaczący postęp w informacjach rynkowych od czasu tickera Edisona. Zarząd był w stanie wyświetlić otwarte, wysokie, najniższe i ostatnie ceny każdej notowanej akcji i automatycznie przesuwał liczby w miarę wprowadzania zmian. 

Amelia Earhart 

1932 — Amelia Earhart jako pierwsza kobieta przeleciała samotnie Atlantyk na trasie Nowa Fundlandia-Irlandia.

22 maja

1922 – Uważany za ojca współczesnej klimatyzacji Amerykanin Willis Carrier (1876-1950) zaprezentował działanie nowego urządzenia chłodniczego ze sprężarką odśrodkową. Czyli lodówki.

Ilustracja
USS Scorpion

1968 – Atomowy okręt podwodny USS Skorpion zatonął wraz z 99-osobową załogą 740 km na południowy zachód od portugalskiego archipelagu Azorów. Do dziś nie wyjaśniono przyczyn katastrofy. Okręt zwodowano pod koniec 1959. Był w czasie służby najszybszym okrętem podwodnym na świecie.

2015 — W Irlandii jako pierwszym kraju na świecie zalegalizowano małżeństwa osób tej samej płci poprzez referendum. Pierwszym krajem, który zalegalizował ustawowo małżeństwa homoseksualne, była w 2001 roku Holandia. Przypomnijmy sobie, że Irlandia jeszcze na początku naszego stulecia uchodziła za jeden z najbardziej katolickich krajów świata. Dziś równoprawność małżeństw jednopłciowych uznają 32 państwa; z tym że w trzech są uznawane jedynie wówczas, gdy zostały zawarte poza ich granicami.

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje i informacje zaczerpnięto z zasobów Wikipedii oraz witryny Today In Science History.
Opinie i komentarze autora.

 

One Response

  1. Janusz 17.05.2023