11.04.2023

Fakty i opinie

Kolejny tydzień…

…przynosi – jak zazwyczaj – przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

12 kwietnia

1606 – Union Jack został ustanowiony wspólną flagą połączonych unią personalną Anglii i Szkocji. Obecny wygląd flagi powstał przy zawiązaniu unii między Wielką Brytanią a Irlandią w 1801 roku.

1718 – Car Rosji Piotr I Wielki założył w Petersburgu pierwszy na świecie klub żeglarski. A niektórzy sądzą, że wszystko, co ma w nazwie klub, wymyślili Anglicy…

1874 – Austro-węgierska wyprawa polarna odkryła przylądek Fligely na Wyspie Rudolfa w archipelagu Ziemia Franciszka Józefa, najdalej na północ wysunięty punkt Rosji, Europy i całej Eurazji.

13 kwietnia

1742 – W Dublinie odbyła się premiera Mesjasza Georga Friedricha Händla.

1872 – Amerykański lekarz George Huntington opisał po raz pierwszy w czasopiśmie medycznym chorobę nazwaną później pląsawicą Huntingtona.

1953 – CIA rozpoczęła ściśle tajny program badawczy MKUltra. Projekt został ujawniony w roku 1974 i oprotestowany przez dziennikarzy gazety The New York Times i komisje śledcze Prezydenta i Kongresu USA (Komisję Rockefellera i Komitet Churcha). Na podstawie ustaleń śledztwa celem projektu było zbadanie możliwości sterowania pracą ludzkiego mózgu i kontroli umysłu. Według wielu relacji badania były często brutalne i odbywały się także na nieświadomych ich celu obywatelach USA, czasem z tragicznymi skutkami. CIA zaczęła w 1972 roku niszczyć dokumentację projektu, ale wszystkiego nie zdążyła. Skandal był niesłychany.

14 kwietnia

1912 — Tuż przed północą parowiec RMS Titanic zderzył się na północnym Atlantyku z górą lodową i zaczął nabierać wody. Jego katastrofa — zginęło ok. 1500 osób — spowodowała nowelizację zasad bezpieczeństwa morskiego. Przyczyną katastrofy było prawdopodobnie tandetnie wykonane ręczne nitowanie blach, które zawiodło w momencie zderzenia.

1956 – W Chicago zaprezentowano pierwszy magnetowid, urządzenie do magnetycznego rejestrowania i odtwarzania obrazu z taśmy magnetycznej, działające na podobnej zasadzie jak magnetofon. Skonstruowane w firmie Ampex. Materiał był rejestrowany na taśmie magnetycznej o szerokości 2 cali (około 5,1 cm). Pierwszym programem, zarejestrowanym do późniejszego odtwarzania, były wiadomości telewizyjne. W roku 1965 pojawiły się pierwsze magnetowidy przeznaczone do użytku domowego. Dziś, w dobie techniki cyfrowej, to już zabytek. Szybko poszło…

2003 – Ostatecznie zakończono projekt poznania ludzkiego genomu, w ramach którego zsekwencjonowano 99% genomu człowieka z 99,99% dokładnością. Od tego dnia wiemy, kim jesteśmy biologicznie. Czy aby na pewno?

15 kwietnia

1452 – Urodził się Leonardo da Vinci, włoski malarz, rzeźbiarz, architekt, mechanik, filozof, muzyk, pisarz, matematyk, anatom, geolog, wynalazca (zm. 1519). W rozumieniu współczesnym nie miał nazwiska, człon „da Vinci” oznacza bowiem „z [miasta] Vinci”. Jego pełne imię, nadane mu przy narodzinach, to „Leonardo di ser Piero da Vinci”, czyli „Leonardo, [syn] ser Piera z [miasta] Vinci

1928 – Australijski lotnik George Hubert Wilkins jako pierwszy osiągnął północny biegun niedostępności. Północny biegun niedostępności jest środkiem największego koła zakreślonego na Oceanie Arktycznym, w którego obrębie nie ma żadnego lądu. Jego odległość od wybrzeży wynosi 1008 km.

1955 – W Des Plaines w amerykańskim stanie Illinois otwarto pierwszą restaurację McDonald’s (opartą o zasadę franczyzy). Bo ja wiem, jak to sklasyfikować? Wydarzenie kulturalne to nie jest, naukowe tym bardziej – a jednak powstała wówczas jedna z ikon zachodniej cywilizacji… Oryginalna firma została założona 15 maja 1940 w San Bernardino w Kalifornii przez braci Richarda i Maurice’a McDonaldów.

16 kwietnia

1894 – Urodził się Jerzy Spława-Neyman właściwie Jerzy Neyman herbu Spława (zm. 5 sierpnia 1981) wielki polski i amerykański matematyk. Twórca nowoczesnego pojęcia przedziału ufności, które wprowadził do teorii testowania hipotez statystycznych. Jak słyszymy, że jakieś badania ankietowe prowadzą do wniosku z prawdopodobieństwem 97% (lub że dopuszczalny błąd wynosi 3%), to właśnie posługujemy się odkryciami Neymana. Niektóre źródła amerykańskie uporczywie piszą o rosyjskim pochodzeniu uczonego; fakt, że w momencie jego urodzin Polska nie istniała, a jego miejsce urodzenia leży we wschodniej Mołdawii, ale mogliby to już sprostować…

1912 – 37-letnia Amerykanka Harriet Quimby jako pierwsza kobieta samotnie przeleciała samolotem nad kanałem La Manche. Uważana jest zresztą za pierwszą w historii pilotkę USA. W kilka miesięcy potem zginęła w wypadku pilotowanego przez siebie samolotu.

1943 – Szwajcarski chemik Albert Hofmann przypadkowo odkrył psychoaktywne właściwości LSD. Wchłonął prawdopodobnie niewielką ilość substancji i zanim opuścił laboratorium, poczuł, że wszystko wkoło faluje. Trzy dni po zdarzeniu, Hofmann świadomie przyjął 250 µg LSD i przeprowadził następnie serię eksperymentów na sobie i swoich kolegach. Do końca życia (2008) Hofmann był zdania, że LSD nie jest tak groźnym narkotykiem, za jaki się go powszechnie uważa. Sam sądził, że jest to dobrodziejstwo dla nieuleczalnie chorych z dużymi bólami.

17 kwietnia

1524 – Giovanni da Verrazzano, włoski żeglarz (ok. 1485-1528) jako pierwszy Europejczyk dotarł do terenów dzisiejszego Nowego Jorku. Sławę przyniosła mu podróż do Ameryki w celu znalezienia Przejścia Północno-Zachodniego na zlecenie króla Francji Franciszka I. Miejsce, w którym dziś znajduje się Nowy Jork, było jednym z przystanków na tej trasie. Współcześnie jeden z mostów w Nowym Jorku, Verrazzano-Narrows Bridge, nosi jego imię. Verrazzano w czasie swej kolejnej wyprawy wiosną 1528 roku na Karaiby został pojmany na Gwadelupie przez miejscowych Indian Arawaków, zabity i podobno zjedzony.

1792 – W szpitalu Bicetre w Paryżu przetestowano na żywych baranach i zwłokach bezdomnych działanie nowoczesnej gilotyny według projektu chirurga i fizjologa Antoine’a Louisa. Jak wiadomo, machina okazała się w czasie rewolucji wielce przydatna. Nazwa gilotyna pochodzi od nazwiska pomysłodawcy zastosowania tego urządzenia, deputowanego do Zgromadzenia Narodowego z Paryża i chirurga Josepha Ignace Guillotina, a nie od nazwiska wynalazcy – jak się powszechnie błędnie myśli.

2006 – Uruchomiono Intellipedię, serwis internetowy o zastrzeżonym dostępie, działający na podobnej zasadzie technicznej jak Wikipedia w sieci, który łączy wszystkie 16 służb specjalnych Stanów Zjednoczonych. Nie jest encyklopedią, lecz raczej repozytorium najróżniejszych informacji niejawnych, które interesują pracowników służb specjalnych Stanów Zjednoczonych. Pewien odsetek haseł ma charakter encyklopedyczny, ale serwis ten zawiera głównie rozmaite dane (notatki agentów, analizy, wywiady środowiskowe itp.) potrzebne tym służbom do codziennej pracy operacyjnej.

18 kwietnia

1826 – Została ponownie odkryta, znana już w czasach Cesarstwa Rzymskiego, Lazurowa Grota na włoskiej wyspie Capri. Zapomnieć o takim miejscu na prawie dwa tysiąclecia? Człowiek to jednak dziwne zwierzę.

1955 – Zgodnie z wolą Alberta Einsteina jego mózg został wyjęty po 7 godzinach od zgonu i zakonserwowany w formalinie w celu przeprowadzenia badań naukowych. Wszyscy specjaliści uznali, że histologicznie mózg Einsteina nie odbiega pod żadnym względem od normalnego mózgowia. Ale sprawa jest w ogóle kontrowersyjna: istnieją sprzeczne opinie na temat czy Einstein lub jego rodzina rzeczywiście wyrazili zgodę na pobranie mózgu do badań.

2008 – Został wyniesiony na orbitę pierwszy wietnamski satelita telekomunikacyjny Vinasat-1. Statek został wybudowany przez Lockheed Martin (na platformie A2100A) na zlecenie Vietnam Posts and Telecommunications Group. Całkowity koszt misji (statek, wystrzelenie, infrastruktura naziemna) wyniósł około 300 mln USD

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje i informacje zaczerpnięto z zasobów Wikipedii oraz witryny Today In Science History.
Opinie i komentarze autora.