Bogdan Miś: Działo się (148)

Kolejny tydzień (11-17 września) przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

11.09.2018

Oto te fakty:

11 września

1609 – Henry Hudson (żeglarz i odkrywca angielski, badacz Arktyki, 165-1611) odkrył wyspę Manhattan.

1822 – Kongregacja Indeksu (zajmowała się cenzurą publikacji i redagowaniem Indeksu ksiąg zakazanych) w Rzymie obwieściła, że nauka Mikołaja Kopernika o obrocie Ziemi wokół Słońca może być rozpowszechniana. Dość długo się panowie w sukienkach namyślali… Kongregacja Indeksu została rozwiązana przez papieża Benedykta XV 25 marca 1917, a jej kompetencje przejęła Kongregacja Świętego Oficjum.

1978 – Zmarła 40-letnia Brytyjka Janet Parker, ostatnia znana śmiertelna ofiara czarnej ospy. Szczepionka została wynaleziona w 1796 roku przez brytyjskiego lekarza Edwarda Jennera. Janet Parker pracowała jako fotograf medyczny w Uniwersytecie Medycznym w Birmingham. Zmarła po zakażeniu wirusem ospy prawdziwej, hodowanym w laboratorium znajdującego się piętro niżej od wydziału anatomii. Z powodu tego wypadku samobójstwo popełnił prof. Henry Bedson – rektor wydziału mikrobiologii. Polecamy tę informację do przemyślenia idiotom, znanym jako ruch antyszczepionkowy.

12 września

1812 – Urodził się Richard March Hoe, amerykański wynalazca i przemysłowiec (zm. 1886). W 1846 skonstruował rotacyjną prasę drukarską, która pozwalała na druk ok. 20.000 egzemplarzy gazety na godzinę. Wymagała ona jednak podawania pojedynczych arkuszy papieru. W 1871 Hoe zaprezentował model prasy zaopatrującej się automatycznie w papier z roli.

1940 – Odkryto paleolityczne malowidła naskalne w jaskini Lascaux we Francji. Jaskinia jest wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Od 1963 r. jest zamknięta dla zwiedzających; turystom udostępniana jest znajdująca się w pobliżu wierna kopia jaskini (otwarta w 1983). Czas powstania malowideł określany jest na 17 000 – 15 000 lat p.n.e.

1958 – Zaprezentowano pierwszy układ scalony, zaprojektowany przez Amerykanina Jacka Kilby’ego (Nobel 2000).

13 września

1584 – Zakończono budowę Escorialu pod Madrytem. Jest to monumentalny architektoniczny zespół pałacowo-klasztorno-biblioteczny w San Lorenzo de El Escorial, 45 kilometrów na północny zachód od Madrytu. Kompleks zbudowano z szarego granitu, w powściągliwym i surowym stylu późnego renesansu. Mury zewnętrzne budowli mają wymiary 207 × 153 metry, w środku znajduje się zaś podobno 1250 drzwi, 2500 okien i prawie 100 klatek schodowych, połączonych 16 kilometrami korytarzy. Kompleks wpisano na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

1860 – Z balonu unoszącego się nad Bostonem wykonano najstarsze zachowane do dziś zdjęcie lotnicze. Jego autorami są James Wallace Black i Samuel Archer King, a wykonano je z wysokości 630 metrów z lecącego balonu.

1899 –  Pierwsza w historii amerykańska śmiertelna ofiara wypadku samochodowego. 68-letni agent nieruchomości Henry Bliss zginął potrącony na ulicy w Nowym Jorku.

14 września

1741 – Georg Friedrich Händel zakończył pracę nad oratorium pt. Mesjasz. Jest to najpopularniejsza kompozycja Händla, a słynny chór „Hallelujah” z tego oratorium zalicza się do jego najbardziej rozpoznawalnych kompozycji. Dzieło to przyniosło kompozytorowi światową sławę i niezmiennie w każdej epoce przyjmowane jest z zachwytem.

1879 – Urodziła się Margaret Higgins Sanger (zm. 6 września 1966) – amerykańska socjalistka i feministka, słynna na cały świat aktywistka na rzecz świadomego macierzyństwa, założycielka American Birth Control League. Od 1917 roku wydawała pismo „The Birth Control Review”. Publikowali w nim m.in. Herbert George Wells, Pearl Buck, Julian Huxley, Karl Menninger, Havelock Ellis, W 1923 otworzyła pierwszą legalną klinikę regulacji urodzin.

2015 – Po raz pierwszy w historii udało się zarejestrować fale grawitacyjne (przemieszczające się z prędkością światła w próżni odkształcenia w czasoprzestrzeni). Obserwacja została dokonana przez oba detektory LIGO w stanach Luizjana i Waszyngton jednocześnie. 3 października 2017 r. Rainer Weiss, Barry C. Barish i Kip S. Thorne otrzymali Nagrodę Nobla z dziedziny fizyki za „za decydujący wkład w stworzenie detektora LIGO i obserwację fal grawitacyjnych”

15 września

1254 – Urodził się Marco Polo, wenecki kupiec, podróżnik (zm. 1324). Wraz z ojcem i stryjem dotarł do Chin, przemierzając Jedwabny Szlak. Był on jednym z pierwszych przedstawicieli Zachodu, który dotarł do Państwa Środka. Jego podróże zostały spisane w książce znanej jako Opisanie świata przez Rustichella z Pizy.

1682 – Pojawiła się Kometa Halleya. Edmund Halley odkrył jej periodyczność i przewidział powrót w 1758 roku. Ostatni raz była widziana w roku 1986, następny przylot przewidziano na rok 2061.

1830 – Podczas otwarcia linii kolejowej Liverpool-Manchester zginął polityk William Huskisson (członek stronnictwa torysów, minister w rządach lorda Liverpoola, George’a Canninga, lorda Godericha i księcia Wellington), pierwsza znana ofiara wypadku kolejowego.

16 września

1884 – Po raz pierwszy w charakterze środka znieczulającego (przy operacji okulistycznej)  użyto kokainy. Dokonał tego urodzony w Czechach amerykański okulista Carl Koller (1857 – 1944). Jego sukces otworzył nową erę znieczulania lokalnego.

1955 – Na Morzu Białym dokonano pierwszego wystrzelenia pocisku balistycznego z pokładu okrętu podwodnego. Był to R-11FM – radziecki pocisk balistyczny krótkiego zasięgu, pierwszy na świecie wprowadzony do czynnej służby pocisk wystrzeliwanym z pokładu okrętu podwodnego. Pierwszym na świecie okrętem podwodnym przenoszącym pociski balistyczne był radziecki zmodyfikowany okręt projektu 611 (kod NATO Zulu) – B-67.

2005 – Zmarł Gordon Gould (ur. 17 lipca 1920) – amerykański fizyk, jeden z wynalazców lasera, twórca nazwy „LASER”. Gould stał się słynny za sprawą swojej trzydziestopięcioletniej walki o uzyskanie patentu na laser i jego elementy konstrukcyjne. Przeprowadził wieloletnią, lecz skuteczną, walkę z urzędem patentowym i producentami laserów, aby w końcu uzyskać tantiemy z praw patentowych.

17 września

1826 – Urodził się Georg Friedrich Bernhard Riemann (zm. 20 lipca 1866) – niemiecki matematyk, zajmujący się również fizyką teoretyczną i eksperymentalną oraz filozofią przyrody, profesor Uniwersytetu w Getyndze, członek korespondent Berlińskiej Akademii Nauk i Royal Society. Jego wielowymiarowa „geometria Riemanna” dała matematyczne podstawy ogólnej teorii względności. W 1859 roku sformułował problem, zwany hipotezą Riemanna, do dziś nierozwiązany i uważany za jedno z najtrudniejszych zadań matematycznych w historii. Clay Mathematics Institute ufundował nagrodę w wysokości miliona dolarów za dowód lub obalenie tej hipotezy.

1859 – niejaki Joshua A. Norton ogłosił się w San Francisco cesarzem Stanów Zjednoczonych i protektorem Meksyku. Cesarza Nortona powszechnie oczywiście uważano za szalonego lub przynajmniej bardzo ekscentrycznego. Ale od połowy do końca XIX wieku był jedną z głównych atrakcji turystycznych w San Francisco. Co jakiś czas ogłaszał cesarskie dekrety, z których najbardziej znane nakazują rozwiązanie Kongresu Stanów Zjednoczonych oraz zbudowanie mostu przez Zatokę San Francisco. W 1880 Norton dostał zapaści na ulicy i zmarł przed przybyciem pomocy medycznej. W dniu jego śmierci około 30 000 ludzi zgromadziło się na ulicach San Francisco w celu złożenia hołdu zmarłemu. Niepojęte, ale prawdziwe. Cóż za temat na film!

1953 – W Ochsner Foundation Hospital w Luizjanie przeprowadzono pierwszą w historii w pełni udaną operację rozdzielenia bliźniąt syjamskich. Carolyn Anne i Catherine Anne Mouton były połączone w talii.

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje i fakty pochodzą z zasobów Wikipedii. Opinie i komentarze autora.