Bogdan Miś: Działo się (159)7 min czytania

27.11.2018

Kolejny tydzień (27 listopada – 3 grudnia) przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

Oto te fakty:

27 listopada

1826 – Angielski aptekarz John Walker wynalazł zapałki rozpalane poprzez potarcie o draskę.

1895 – Alfred Nobel ufundował nagrodę swojego imienia.

Orbiter stacji Mars 2 (i Mars 3, był identyczny)

1971 – Lądownik radzieckiej sondy Mars 2 jako pierwszy ziemski aparat dotknął powierzchni Marsa. Z powodu twardego lądowania uległ uszkodzeniu i nie przekazał żadnych danych. Do dziś podjęto 38 prób wysłania sondy w kierunku Marsa. Z powodu sporej liczby nieudanych misji, przyrównuje się czasami przestrzeń w pobliżu Marsa do Trójkąta Bermudzkiego. Mimo to Mars jest najlepiej poznaną (poza Ziemią) planetą Układu Słonecznego.

28 listopada

1414 – Podczas soboru w Konstancji został aresztowany pod zarzutem herezji czeski duchowny i bohater narodowy Jan Hus. Źle się to dla niego skończyło: 6 lipca następnego roku katolicy puścili go z dymem. To był niegdyś ich ulubiony sposób kończenia dyskusji teologicznych.

Lady Astor, obraz Johna Singera Sargenta, 1909

1919 – Nancy Astor jako pierwsza kobieta została wybrana do brytyjskiej Izby Gmin (właściwie pierwszą wybraną była Constance Markiewicz, która jednak jako irlandzka nacjonalistka odmówiła złożenia przysięgi poselskiej). Urodziła się w Ameryce. Przyjechała do Wielkiej Brytanii jako młoda kobieta po rozwodzie z pierwszym mężem. Powtórnie wyszła za mąż za bogatego polityka i magnata prasowego Williama Waldorfa Astora.

1933 – Amerykański fizyk i konstruktor Robert J. Van de Graaff zakończył budowę generatora własnego projektu, który był w stanie wytworzyć napięcie 7 000 000 V. Prawdziwa fabryka piorunów; widziałem to w działaniu, robi wrażenie.

29 listopada

1781 – Załoga płynącego na Jamajkę brytyjskiego statku niewolniczego Zong wyrzuciła za burtę 133 Afrykanów w celu uzyskania odszkodowania za niewolników „zaginionych na morzu”. Różne rzeczy ma na sumieniu „cywilizacja białego człowieka”.

1814 – W Londynie po raz pierwszy na świecie rozpoczęto drukowanie dziennika „The Times” na cylindrycznej maszynie konstrukcji Friedricha Koeniga. Zaczęła się nowa epoka w dziejach prasy.

Operacja „Easy”, poprzedzająca o 2 tygodnie „Uncle”. Odpalono wtedy 31 kT, bombę zrzucono z samolotu.

1951 – Na poligonie w Nevadzie przeprowadzono pierwszą amerykańską podziemną próbę jądrową. Operacja miała kryptonim „Uncle”, bomba miała moc 1,2 kilotony. Odpalono ją 17 m pod ziemią.

30 listopada

1829 – Otwarto Pierwszy Kanał Wellandzki omijający wodospad Niagara (po pięciu latach budowy). Był to pierwszy z serii pięciu wielkich projektów budowlanych, wynikiem których były kanały łączące jezioro Ontario i jezioro Erie. Prace trwały od roku 1824 do 1829 i od 1831 do 1833.

1911 – Prezydent Meksyku Francisco Madero jako pierwsza głowa państwa na świecie odbył lot samolotem. Ale w ogóle to nie miał szczęścia w życiu ani w prezydenturze: pierwsi przeciw jego rządom zbuntowali się chłopi, niektóre jego reformy i posunięcia nie podobały się także w kręgach wojskowych. 18 lutego 1913 został obalony przez Victoriano Huertę, cztery dni później zamordowano go na rozkaz prezydenta-uzurpatora. Polityka bywa niebezpieczna dla życia, tylko mało który polityk bierze to pod uwagę…

1954 – W miejscowości Sylacauga w amerykańskim stanie Alabama 31-letnia Ann Hodges została trafiona meteorytem. Jest to jedyny udokumentowany przypadek podobnego zdarzenia.

1 grudnia

1607 – Wykonano pierwszy wyrok śmierci w brytyjskich koloniach w Ameryce Północnej. Radny George Kendall z pierwszej stałej osady kolonistów angielskich Jamestown został rozstrzelany za szpiegostwo na rzecz Hiszpanii.

1783 – Jacques Alexandre Charles i Nicolas Robert odbyli drugi w historii wolny lot balonem i zarazem pierwszy przy użyciu balonu wypełnionego wodorem. Zdaje się, że nie wiedzieli czym naprawdę ryzykują: wodór łatwo wybucha i pali się. A Charles to wielki francuski fizyk, który sformułował słynne prawo Charles’a oraz pierwszą wersję prawa Gay-Lussaca. Nie ptrzytoczę ich, bo wszyscy uczyliśmy się tego w szkole. Że co, nie pamiętają państwo? A to przepraszam, proszę zajrzeć do Wikipedii.

Justus D. Barnes strzelający do kamery, scena końcowa filmu

1903 – Premiera pierwszego w historii westernu Napad na ekspres w reżyserii Edwina Portera; właśnie na podstawie tego filmu powstał ten gatunek filmowy. W tym filmie wystąpił pierwszy kaskader w historii kina Frank Hanaway, który był dawnym kawalerzystą armii USA. Nie był to długi film: 12 minut. Do obejrzenia tutaj.

2 grudnia

1763 – W Newport w stanie Rhode Island otwarto pierwszą synagogę na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych.

1934 – Dzień po zabójstwie pierwszego sekretarza komitetu leningradzkiego i członka Biura Politycznego Komitetu Centralnego WKP(b) Siergieja Kirowa, w ZSRR został ogłoszony dekret o terrorze, przewidujący tryb przyspieszony w sprawach o „akty terrorystyczne”, ich przygotowanie, podżeganie i pomocnictwo. Jednocześnie wyroki śmierci na skazanych w tych sprawach miały być wykonywane bezzwłocznie. Tak usankcjonowano terror… państwowy.

Enrico Fermi

1942 – Włoski fizyk Enrico Fermi (1901-1954) uruchomił w Chicago pierwszy reaktor jądrowy. W ostatnich latach życia był wraz ze Stanisławem Ulamem inicjatorem pierwszych doświadczeń komputerowych. Noblista 1938. Przeniósł się w tymże roku do USA, bowiem jego żona miała „niewłaściwe pochodzenie”.

3 grudnia

1591 – 101 piwowarów z Hamburga podpisało pierwsze na świecie ubezpieczenie majątkowe. Poszkodowany w ewentualnym pożarze miał otrzymać od pozostałych sygnatariuszy po 10 talarów.

1740 – Papież Benedykt XIV ogłosił pierwszą w historii encyklikę Ubi primum. Encyklika to orędzie, pismo napisane przez papieża, skierowane do biskupów i do wiernych. Tematy poruszane w encyklikach odnoszą się do spraw doktrynalnych i organizacyjnych o charakterze ogólnokościelnym. Pewno Państwo – jak ja – myśleli, że papieże tak od zawsze? A tu – figa.

Jedna z maszyn Holleritha, sorter kart perforowanych

1896 – Herman Hollerith założył Tabulating Machine Company (obecnie – od 1924 roku – IBM) z kapitałem początkowym 100 tysięcy USD. Przedsiębiorstwo wprowadziło na rynek 1000 akcji o nominale 100 USD każda; Hollerith zachował dla siebie 502 akcje. W 1911 roku sprzedał przedsiębiorstwo (do tego czasu wyprodukowało ono setki maszyn liczących). Moim zdaniem, Hollerith zainaugurował tym samym Erę Cyfrową w przemyśle i biznesie, choć wtedy nikt nie miał o tym pojęcia. Hollerith uzyskał łącznie w ciągu swego życia 38 patentów i osiągnął liczący się osobisty sukces finansowy. Nigdy jednak nie zainwestował w IBM ani jednego dolara.

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje i fakty pochodzą z zasobów Wikipedii.
Opinie i komentarze autora.