10.12.2020
To rzecz o księżach katolickich. A ściślej rzecz ujmując, o ich życiu seksualnym. Autor jest ateistą, choć odebrał solidne katolickie wychowanie w jednym z włoskich miast. Choć jego ojciec był ateistą, to matka, rodzaj nowo narodzonej katoliczki, chciała, by jej syn uczył się w szkole katolickiej. Tak też się stało… ze skutkiem jednak przeciwnym do oczekiwań matki. Nastolatek po burzliwych doświadczeniach księżowskiej indoktrynacji nie tylko pożegnał się z katolicyzmem, ale w ogóle z religią. Światopogląd ojca wygrał.
Dziś Marco Marzano jest uznanym socjologiem religii. Napisał na jej temat, a szczególnie na temat Kościoła katolickiego wiele książek, a niektóre z nich zostały przetłumaczone na wiele języków. Jego najnowsza książka jest jednak pewnym zaskoczeniem. Dotyczy bowiem nie struktur, przywództwa, ale życia intymnego księży katolickich.
Jednak Marco Marzano pisze inaczej niż zwykli to robić sami księża. Nie interesuje go teologia czy wzniosła duchowość „żyjących w czystości” mężczyzn. Stara się dotrzeć nie do doktrynalnych czy dyscyplinarnych tekstów, ale do codziennego życia najpierw kleryków, a potem wyświęconych księży. Jako socjolog pyta, rozmawia. Czasem są to rozmowy wielokrotne, długie i pogłębione. Wtedy nie jest łatwo wymigać się zgrabnym cytatem z Biblii i czy bogatej tradycji kościelnej. Trzeba powiedzieć, jak to tak naprawdę jest „z tymi sprawami”
Co ciekawe, rozmówcy są nader chętni. Wprawdzie dla celów badawczych ich imiona i tożsamość zostały ukryte, jednak czytelnik od razu zdaje sobie sprawę, że ma do czynienia z prawdziwymi historiami. Często dramatycznymi, a nawet tragicznymi. Nie brak także opowieści zabawnych, jednak ich śmieszność tylko wskazuje na archaiczność — zarówno samej instytucji kapłaństwa związanego z celibatem, jak i bezwzględnego posłuszeństwa przełożonym, a zwłaszcza biskupom. Ten układ zależności nie tylko zwalnia od odpowiedzialności, ale generuje osobowości zdziecinniałe, a często po prostu kalekie i wymagające długotrwałej terapii. Niestety wielu nigdy się na nią nie zdecyduje.
A oto jak wygląda struktura książki zatytułowanej po polsku Kasta czystych. Księża, seks, miłość.
Cztery pierwsze rozdziały to wejście w egzotyczny świat, który zazdrośnie strzeże swoich tajemnic. A więc poznajmy w pierwszej odsłonie „Źródła autobiograficzne pewnego badania: tajemnica seksualności klerykalnej”. Tu Marzano dzieli się z czytelnikiem traumatycznymi doświadczeniami, które na szczęście nie wpłynęły na jego życie. Zdołał je nie tylko przepracować, ale twórczo wykorzystać w swoich kolejnych książkach.
Następny problem, na jaki natrafia badacz życia intymnego księży, to wszechobecne zakłamanie i niechęć dzielenia się faktycznym doświadczeniem życiowym. To praktycznie uniemożliwia zbliżenie się do prawdziwego życia i faktycznie przeżywanej seksualności. Stąd tytuł drugiego rozdziału „W poszukiwaniu prawdy: historia trudnego badania”. Następne dwa rozdziały dotykają tematu tabu, a mianowicie związku między celibatem i władzą. To związek absolutnie nienaruszalny, jak nas informuje kolejny rozdział „Kapłaństwo katolickie i władza duszpasterska: związek nienaruszalny”.
Mimo socjologicznego ujęcia nie sposób uciec od teologii, więc i ona się pojawia jako swoista ideologiczna rama wiążąca celibat z sakramentami, w tym zwłaszcza samego kapłaństwa, jak i tych sprawowanych przez kapłanów, jako jedynych zdolnych do tej czynności. Tę sprawę zgłębia rozdział zatytułowany „Czystość i sakralność w katolicyzmie: celibat kleru katolickiego”. Uzbrojeni w te pierwsze podstawowe, ale konieczne informacje możemy zejść do konkretu.
Przede wszystkim wychowanie kleru, czyli utworzone na mocy dekretów soboru trydenckiego w XVI wieku seminaria duchowne. Ich życie codzienne, dynamika różnych grup, relacje między przełożonymi i klerykami to temat fascynujący, a zupełnie nieznany. Nie dziwi więc, że te sprawy zajmują większą część książki od rozdziału piątego aż do trzynastego. Każdy z nich to mały traktat o łamaniu osobowości, promowaniu lizusostwa i powstawiania osobliwych charakterów nastawionych na karierę wewnątrzkościelną z jednej strony, ale również wrogich wobec jakichkolwiek przejawów niezależnego myślenia. Krótko mówiąc, to jedno wielkie oskarżenie pod adresem instytucji totalnej, która posługując się religijną frazeologią, depcze podstawowe prawa człowieka. Co gorsza, ubiera ten niszczący mechanizm we wzniosłą retorykę świętości i bezkompromisowej służby Panu Bogu.
W ostatnich dwóch rozdziałach Marco Marzano w pełni potwierdza tezy znanej już w Polsce książki francuskiego socjologa Frederica Martela Sodoma. Chodzi oczywiście o szczególne miejsce homoseksualizmu pośród kleru katolickiego. Traktujący o tym rozdział nie pozostawia wątpliwości. Jego tytuł brzmi: ” Potrzeby emocjonalne i seks bez ograniczeń: kler homoseksualny”.
Ostatni rozdział stawia kropkę nad „i”: „Rządy kłamstwa i szczęście publiczne”.
Ta książka nie spodoba się większości konserwatywnych katolików, którzy lubią myśleć o swoich księżach i biskupach jako o wyroczni niemal we wszystkich sprawach, bo dotyczących nie tylko „wiary i moralności”. Jej lektura nie jest jednak przygnębiająca. Zaliczyłbym ją do kategorii poznawczych objawień. Przecież my to wszystko wiemy, ale nie mieliśmy odwagi tak po prostu tego nazwać. Dobrze się stało, że znalazł się autor, który to zrobił w imieniu nas wszystkich.
Teraz będziemy rozumieć więcej i mniej nas będą dziwiły niestandardowe zachowania wielu księży katolickich. Z tego prostego powodu, że poznaliśmy źródła takich zachowań (seminaria duchowne). Niestety nie są to źródła czyste.
Autor zdaje sobie sprawę jednak doskonale sprawę, że jego książka, to głos w toczącej się debacie. Jedni ją odrzucą jako jednostronną i tendencyjną, innym jednak może dostarczyć argumentów w dążeniu do zmian. Dodajmy do zmian radykalnych, które są wręcz niezbywalne, jeśli katolicyzm chce przetrwać paroksyzmy kryzysów, których on sam jest źródłem.
Jestem ciekawy czy autor artykułu i szanowni czytelnicy zapoznali się z trochę podobną książką-reportażem „Czarni” Pawła Reszki i ewentualnie jakie mają o niej opinie.