Bogdan Miś: Działo się… (52)

2016-11-15.

Wchodzimy w drugi rok ukazywania się tej rubryki! Wszystkim z tego powodu zadowolonym – dziękuję; pozostałym ślę wyrazy współczucia. Znowu w kalendarzu pojawiają się ważne dla historii cywilizacji człowieka, smutne, zabawne lub po prostu ciekawe wydarzenia. Oto one:

11 listopada

Licyniusz

308 – Licyniusz (czyli Flavius Galerius Valerius Licinianus Licinius) został cesarzem rzymskim. Że co, że poza specjalistami nikt o nim nie pamięta? Właśnie dlatego go tu przypominamy. Przecież był augustus, czyli boski! A w 313 roku podpisał z Konstantynem edykt mediolański, wprowadzając wolność wyznania w Cesarstwie Rzymskim; od tej pory chrześcijanie mogli swobodnie wyznawać swoją religię! Inna rzecz, że Licyniusz się z tego w kilka lat potem wycofał. Pośrednio za to zapłacił głową.

1572 – Tycho Brahe zaobserwował w swoim duńskim obserwatorium nową gwiazdę. Moment ten, to odkrycie gwiazd supernowych, które zaprzeczyło mniemaniu Arystotelesa o niezmienności Wszechświata.

1729 – W Paryżu urodził się Louis Bouganville. Jako oficer marynarki poprowadził pierwszą francuską wyprawę dookoła świata. W jej trakcie odkrył na Pacyfiku… no naturalnie: Wyspy Bouganville’a.

12 listopada

Scott

1912 – Na Lodowcu Szelfowym Rossa (Antarktyda) znaleziono zamrożone ciało Roberta Falcona Scotta i pozostałych członków jego wyprawy na Biegun Południowy.

1962 – W Polsce: premiera filmu dla dzieci O dwóch takich co ukradli Księżyc. Komentarza nie będzie.

1966 – Satelita Gemini 12 (USA) wykonał pierwsze w historii zdjęcie zaćmienia Słońca w Kosmosu.

13 listopada

Henryk Żeglarz

1460 – Zmarł w Portugalii w wieku 66 lat Henryk Żeglarz (Dom Henrique o Navogador), trzeci syn króla Portugalii Jana I. Wbrew przydomkowi, sam mało żeglował – podobno nigdy nawet nie płynął statkiem. Ale był protektorem żeglarzy i odkrywców. Sfinansował wiele wypraw. Legenda portugalska głosi, iż król polski, Władysław III Warneńczyk przeżył bitwę pod Warną, by następnie pod mianem Henrique Alemao – rycerza św. Katarzyny z góry Synaj – osiąść w posiadłości Madalena do Mar na portugalskiej Maderze, którą miał mu podarować właśnie książę Henryk Żeglarz. Tam miał się ożenić, doczekać syna i zginąć na morzu w wieku ponad 40 lat.

1775 – Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych: wojska amerykańskie pod wodzą gen. Richarda Montgomery’ego zdobyły Montreal. Czy Kanadyjczycy wspominają ten dzień mile? Oto jest pytanie…

1957 – Gordon Gould zlecił notariuszowi przejrzenie swego notesu. Były w nim obliczenia, które doprowadziły do… skonstruowania lasera.

14 listopada

1732 – Młody francuski imigrant Louis Timothee został zatrudniony przez Towarzystwo Biblioteczne w Filadelfii. W ten sposób stał się pierwszym etatowym bibliotekarzem w Ameryce Północnej. USA się do niego też przyznają, choć powstały znacznie później…

Bruce

1770 – James Bruce, szkocki podróżnik i pisarz dotarł do źródła Nilu Błękitnego.

1922 – Tego dnia BBC zaczęła nadawać regularny program radiowy.

15 listopada

Albert Wielki

1280 – W Kolonii w wieku 87 lat zmarł Albert von Bollstadt, zwany Wielkim (Albertus Magnus) – dominikani9n, teolog, filozof scholastyczny, doktor Kościoła. Wszystko to dość mało ważne, ale miał on też ogromną wiedzę przyrodniczą, zwłaszcza botaniczną; podobno zajmował się też alchemią. Był niewątpliwym intelektualistą swoich czasów, bardzo wszechstronnym. M. in. to on wysunął hipotezę (prawdziwą), że plamy na Księżycu są wgłębieniami.

1955 – Zwodowano pierwszy polski drobnicowiec dziesięciotysięcznik MS Marceli Nowotko.

1989 – Lech Wałęsa jako trzeci w historii niepełniący funkcji głowy państwa bądź szefa rządu cudzoziemiec (po markizie Marie Jospephie de La Fayette i Winstonie Churchillu) wygłosił przemówienie do połączonych izb Kongresu Stanów Zjednoczonych. Tłumaczem był Jacek Kalabiński.

16 listopada

1901 – Po raz pierwszy w USA samochód pokonał barierę szybkości 1 mili (czyli 1609 m) na minutę. Podczas wyścigu na Ocean Parkway A. C. Bostwick kierował 40-konnym Wintonem. W kilkunastu następnych minutach ten rekord został pobity jeszcze dwukrotnie przez dwóch innych kierowców. Ale pierwszy jest pierwszy…

1904 – W Warszawie uruchomiono pierwszą centralę telefoniczną.

Donald Campbell

1955 – Po raz pierwszy łódź motorowa przekroczyła prędkość 200 mil na godzinę (313,8 km/h). Dokonał tego Brytyjczyk Donald Campbell na łodzi Bluebird na jeziorze Mead w Nevadzie. Osiągnął 216,2 mi/h. Campbell ośmiokrotnie ustanawiał rekordy prędkości na lądzie i na wodzie. Jest jedyną osoba która w jednym roku ustanowiła rekord zarówno na lądzie jak i na wodzie. Jego ojciec, sir Malcolm, też był posiadaczem 13 rekordów prędkości w latach 20. I 30. ubiegłego wieku. Donald zginął w trakcie próby przekroczenia 300 mil na godzinę.

17 listopada

1820 – Amerykański kapitan Nathaniel Palmer jako pierwszy dostrzegł z pokładu swego statku Półwysep Antarktyczny (leży w zachodniej części Antarktydy, jest jej jedyną częścią, wychodzącą poza koło biegunowe południowe).

2007 – W Finlandii po raz pierwszy sfotografowano tzw. łuk Kerna, bardzo rzadkie atmosferyczne zjawisko optyczne, wywoływane przez płatkowe kryształy lodu o podstawie prawie trójkątnej.

Tablica ku czci Banachiewicza

1954 – Zmarł w Krakowie w wieku 72 lat Tadeusz Banachiewicz, polski astronom, matematyk i geodeta. Spoczywa na krakowskiej Skałce, w krypcie zasłużonych. Do jego największych osiągnięć należy opracowanie tzw. krakowianów (w 1925 r.), czyli specjalnego typu macierzy, stosowanych w geodezji oraz mechanice nieba, znacznie ułatwiających obliczenia przy użyciu stosowanych za jego czasów ręcznych arytmometrów. Dzięki nim 1 marca 1931 r. zaprezentował pierwsze obliczenia orbity Plutona.