Bogdan Miś: Działo się (64)7 min czytania

2017-01-31.

Kolejny tydzień przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach po prostu ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

Oto te fakty:

30 stycznia

1894 – Charles B. King z Detroit otrzymał patent (Nr 513,941) na młot pneumatyczny. Narzędzie było jednak produkowane już wcześniej, od roku 1883, kiedy to King wystawił je w Chicago. Dziś, gdyby czekał z patentowaniem tak długo, z całą pewnością mógłby się tylko… oblizać zamiast liczyć na dochody. Nawiasem mówiąc, był całkiem płodnym twórcą: w ciągu życia uzyskał 70 patentów.

Prototyp myszki Engelbarta

1925 – Urodził się Douglas Carl („Doug”) Engelbart amerykański uczony i wynalazca o norweskich korzeniach, znany powszechnie jako wynalazca myszki komputerowej, pionier interfejsów użytkownika, współtwórca hipertekstu i komputerów sieciowych  Słowem, jeden z ojców współczesnej informatyki. Engelbart zmarł 2 czerwca 2013 roku.

1991 – Zmarł w wieku 82 lat  John Bardeen, fizyk amerykański, jeden z wynalazców tranzystora (pozostali to William B. Shockley i Walter H. Brattain); cała trójka dostała Nagrodę Nobla z fizyki w roku 1956, ale sam Bardeen otrzymał Nobla raz jeszcze, w roku 1972 – za stworzenie teorii nadprzewodnictwa. Ta druga nagroda też została podzielona tym razem z Leonem N. Cooperem i Johnem R. Schriefferem.

31 stycznia

1929 – Urodził się Rudolf Ludwig Mössbauer, niemiecki fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1961) za odkrycie w roku 1957 zjawiska fizycznego, polegającego na rezonansowej emisji promieniowania gamma przez jądra atomów ciała stałego; zjawisko nazwano efektem Mössbauera. Nagrodę otrzymał wspólnie z Robertem Hofstadterem.

OSCAR 1

1962 – Koniec kariery urządzenia o nazwie OSCAR 1. (ang. Orbiting Satellite Carrying Amateur Radio). Był to amerykański, pierwszy w historii amatorski sztuczny satelita Ziemi. Do czasu wyczerpania się baterii sygnał z satelity odebrało 570 radioamatorów z 28 krajów na świecie. Działał trzy tygodnie.

1995 – Zmarł w wieku 90 lat George Robert Stibitz, jeden z ojców komputera, amerykański matematyk i fizyk. W 1937 r. skonstruował binarny sumator elektromechaniczny („Model K”, K jak kitchen table – nazwany od kuchennego kredensu na którym go zmontował), w 1939 r. pierwszy na świecie zdalnie sterowany kalkulator elektromechaniczny, w latach 1943-1950 całą serię elektromechanicznych maszyn liczących. Autor pierwszego projektu komputera osobistego. Gigant.

1 lutego

John By

1836 – Zmarł John By (ur. zapewne. 7 sierpnia 1779 r. w Lambeth niedaleko Londynu)– angielski wojskowy, podpułkownik armii brytyjskiej, specjalista z zakresu inżynierii wojskowej. Był organizatorem i kierownikiem budowy Kanału Rideau w Kanadzie oraz założycielem Ottawy.

1905 – Urodził się Emilio Gino Segrè  amerykański fizyk jądrowy, z pochodzenia włoski Żyd, który w roku 1937 otrzymał, wspólnie z Carlo Perrierem (1886-1948), pierwszy pierwiastek sztuczny – technet (Tc). W roku 1940 Segrè uczestniczył w odkryciu astatu, a w roku 1941 – plutonu. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1959). Najsłynniejsze jego odkrycie – to antyproton, cząstka o tej samej masie i czasie życia co proton, ale o ujemnym ładunku, i innym momencie magnetycznym. To właśnie antyproton przyniósł mu Nobla. Żył 84 lata.

1972 – Na rynku pojawił się pierwszy naukowy kalkulator ręczny firmy Hewlett-Packard. Nazywał się HP-35 bowiem miał 35 klawiszy. Był to pierwszy w dziejach kalkulator potrafiący obliczać wartości funkcji trygonometrycznych i logarytmować – za naciśnięciem jednego klawisza! Kosztował sporo – 395 d0olarów, liczył z dokładnością do 10 znaków. Cenę obniżano kilkakrotnie, aż doszła do 195 dolarów. Ciekawostka: w kalkulatorze stosowano tzw. odwrotną notację polską (RPN), niewymagającą w złożonych obliczeniach użycia nawiasów. Dziś dostępny jako darmowa aplikacja na smartfony.

2 lutego

1522 – Urodził się Lodovico Ferrari, włoski matematyk, który znalazł algebraiczne rozwiązania. równań wielomianowych czwartego stopnia. W wieku 14 lat został służącym i potem uczniem sławnego Cardana. Od 1565 roku był profesorem matematyki w Uniwersytecie Bolońskim.

1962 – Odnotowano bardzo rzadkie zjawisko astronomiczne. Po raz pierwszy od czterech stuleci osiem z dziewięciu planet Układu Sło0necznego ustawiło się na jednej prostej. Gdy wiadomość tę zapowiedzieli uczeni – niektórzy (co głupsi) zaczęli wieszczyć katastrofy, a nawet koniec świata.

Bertrand Russell w roku 1893

1970 – Zmarł w wieku 97 lat sir Bertrand Arthur William Russell, 3. hrabia Russell– walijski filozof, logik, matematyk, działacz społeczny (pacyfista i racjonalista) i eseista. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1950. Zainicjował w 1954 roku kampanię pokojową Pugwash. Był najmłodszym z trojga dzieci drugiego. hrabiego Russell, wnuka księcia Bedford Johna Russella. Jego dziad, lord John Russell, pierwszy hrabia Russell, był za panowania królowej Wiktorii dwukrotnym premierem Wielkiej Brytanii. Wspólnie z Alfredem Whiteheadem stworzył program logicyzacji matematyki, którego owocem było wspólne dzieło obu uczonych, Principia Mathematica. Ród imponujący, osiągnięcia niesamowite. Geniusz. Ikona intelektualnej lewicy.

3 lutego

William Cornelius Van Horne

1843 – Urodził się William Cornelius Van Horne, jeden z pionierów kolejnictwa. Jako znany już fachowiec najwyższej klasy w 1881 został polecony na stanowisko prezesa budowy Kolei Transkanadyjskiej. Ze swojego zadania wywiązał się doskonale: trasa pomiędzy Montrealem a Vancouver została zbudowana w zaledwie trzy lata. Po zakończeniu budowy pozostał w Kanadzie, której obywatelstwo uzyskał. W 1894 otrzymał brytyjskie szlachectwo.

1925 – W wieku 74 lat zmarł  Oliver Heaviside, jeden z wielkich pionierów elektrotechniki. Początkowo pracował jako inżynier telegrafii (jego wuj Charles Wheatstone był współwynalazcą pierwszego telegrafu elektrycznego), jednak postępująca głuchota zmusiła go do zmiany zajęcia i rozpoczęcia badań nad elektrycznością. Brał udział w kładzeniu podmorskiego kabla transatlantyckiego jako ekspert. Wówczas też opracował równania telegrafistów będące podstawą współczesnej elektroniki i telekomunikacji. Główne jego badania dotyczyły elektromagnetyzmu. W 1902 roku przewidział istnienie jonosfery.

1966 – Pierwsze w dziejach udane „miękkie” lądowanie na Księżycu (bez katastrofy). Wyczyn zrealizował bezzałogowy radziecki statek kosmiczny Łuna 9. Próbnik do 6 lutego, tj. do wyczerpania baterii, transmitował na Ziemię obrazy z naszego satelity.

4 lutego

Grób Lindbergha na Hawajach

1902 – Urodził się w Detroit Charles Augustus Lindbergh (zm. 1974) amerykański pionier lotnictwa, wsławiony pierwszym samolotowym samotnym przelotem (podkreślmy słowo: samotnym, bowiem przed nim przebyło samolotem Atlantyk… 81 ludzi)  między lądem Ameryki Północnej a Europą bez międzylądowań w 1927, generał brygady US Army, doktor honoris causa Uniwersytetu Illinois i innych uczelni. Stopień generała nadał mu prezydent Eisenhower za zasługi w pracy dla wywiadu. Z plotek: lotnik miał trzy nieznające się nawzajem (nieoficjalne) rodziny, w nich pięcioro dzieci…

1941 – Roy Plunkett otrzymał patent amerykański na Tetrafluoroethylene Polymers. Nie wiecie, co to?  Ależ wiecie, wiecie. Większość z nas ma to w kuchni, ta substancja nazywa się teflon. Wynalazek – jak wiele innych – powstał… przypadkiem, kiedy Plunkett zaobserwował co się dzieje w zasobniku, zawierającym gazowy tetrafluoroetylen pod ciśnieniem. Potwierdziło się raz jeszcze – zobaczyć, to mało; trzeba zrozumieć…

1974 Zmarł Satyendra Nath Bose, hinduski fizyk, współpracownik Alberta Einsteina, z którym razem stworzyli teorię statystycznej mechaniki kwantowej, znaną dziś jako statystyka Bosego-Einsteina. Słynny Hindus współpracował także z Maksem Planckiem. Wielki francuski fizyk P. A. M. Dirac nazwał ważną rodzinę cząstek elementarnych bozonami właśnie na jego cześć.

5 lutego

André Gustave Citroën

1878 – Urodził się André Gustave Citroën (zm. 1935) – francuski inżynier i przedsiębiorca, założyciel fabryki samochodów, których marka nosi – oczywiście – jego nazwisko Citroën. Ciekawostka: matką jego była Masza Amelia Kleinman, rodowita warszawianka, którą jego ojciec zresztą poznał właśnie w Warszawie, gdzie przybył w interesach handlowych. Nazwisko Citroën jest wymyślone, stanowi przeróbkę właściwego nazwiska rodziny: Limoenman. André Citroën ma swoją ulicę w Szczecinie.

1897 – Legislatura stanu Indiana w USA podjęła jedną z najidiotyczniejszych uchwał w historii. Dzielni senatorowie stanowi zdecydowali mianowicie, że liczba pi jest od tego momentu dokładnie równa 3,2. Wniosek złożyli wspólnie niejaki Taylor I. Record, farmer – i hobbysta matematyczny, lekarz, dr Edwin J. Goodwin. Uchwała została błyskawicznie oprotestowana przez Clarence’a A. Waldo, profesora matematyki z Purdue University. Wycofano ją, ale dopiero po tygodniu… A matematycy rżą ze śmiechu do dziś.

1929 – Opatentowano w USA bloki startowe dla biegaczy, dziś powszechnie używane w biegach krótkich. Wynalazcą był George T. Bresnahan z Iowa City.

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje pochodzą z zasobów Wikipedii.