19.05.2020
Kolejny tydzień (20-26 maja) przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
Oto te fakty:
20 maja
1570 – W Antwerpii został wydany pierwszy nowożytny atlas świata Theatrum orbis terrarum. Jego autorem jest kartograf Abraham Ortelius. Ortelius regularnie poprawiał i rozbudowywał atlas, wydając łącznie 31 edycji w różnych formatach, aż do swojej śmierci w 1598 roku. Niektóre źródła podają, że publikacja nastąpiła dwa dni później.
1609 – W Londynie zostały wydane Sonety Williama Szekspira. Sonety te zostały opublikowane w nieznanych okolicznościach. Dla przykładu są one dedykowane tajemniczemu panu W.H. Poza tym, pomimo że ich autorstwo przypisuje się Szekspirowi, nie wiadomo, czy wydawca użył autoryzowanej, czy też nieautoryzowanej kopii. Większość utworów (1-126) jest skierowanych do młodzieńca. Nawołują go do małżeństwa i posiadania dzieci, aby jego uroda była przekazana następnym pokoleniom.
1873 – Levi Strauss i Jacob Davis uzyskali amerykański patent na dżinsy. Narodziła się kolejna ikona popkultury XX wieku.
21 maja
1892 – W mediolańskim Teatro Dal Verme odbyła się premiera opery werystycznej Pajace Ruggiera Leoncavalla.
1910 – Nowo wybudowanej żydowskiej osadzie nadano nazwę Tel Awiw. Jest dziś drugim pod względem wielkości miastem Izraela. Zajmuje powierzchnię 51,8 km². Tel Awiw jest sklasyfikowany jako metropolia globalna. Jest jednym z największych centrów technologicznych i najbogatszym miastem Izraela.
1927 – Amerykanin Charles Lindbergh zakończył pierwszy w historii samotny przelot nad Atlantykiem na trasie Garden City-Paryż. Tego samego dnia — tylko 5 lat później — Amelia Earhart jako pierwsza kobieta przeleciała samotnie Atlantyk na trasie Nowa Fundlandia-Irlandia.
22 maja
1849 — Abraham Lincoln otrzymał patent na „łodzie pływające nad ławicami” (nr 6 469). Był pierwszym amerykańskim prezydentem, który otrzymał patent. Lincoln pracował wtedy jako pomocnik na płaskodennej łodzi na Missisipi.
1922 – Uważany za ojca współczesnej klimatyzacji Amerykanin Willis Carrier zaprezentował działanie nowego urządzenia chłodniczego ze sprężarką odśrodkową. Czasem zadaję sobie naiwne pytanie: jak ludzkość mogła żyć bez tego? Naiwne, bo jakoś przeżyła.
1968 – Atomowy okręt podwodny USS „Scorpion” zatonął w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach wraz z 99-osobową załogą 740 km na południowy zachód od portugalskiego archipelagu Azorów. Ale pamiętamy głównie tragedię rosyjskiego okrętu „Kursk”… „Scorpion” był przedstawicielem typu, którego konstrukcja stanowiła podstawowy wzór dla projektów wszystkich następnych typów amerykańskich okrętów podwodnych.
23 maja
1592 – Giordano Bruno został zadenuncjowany Trybunałowi Inkwizycyjnemu przez weneckiego szlachcica Giovanniego Moceniego jako osoba nieprawomyślna. Skończyło się to, jak wiadomo, stosem. Wszystkie jego dzieła znalazły się w 1603 roku w indeksie ksiąg zakazanych. W 1889 roku postawiono mu na placu Campo del Fiori (w miejscu spalenia) pomnik. Jedno z licznych haniebnych przestępstw Kościoła katolickiego, którego nie zapomnimy.
1903 — Paryż został połączony z Rzymem linia telefoniczną. Odbyła się pierwsza rozmowa.
1934 — Urodził się Robert A. Moog (zm. 21 sierpnia 2005) — konstruktor pierwszego syntezatora Mooga (1964), pionier muzyki elektronicznej. W 1970 roku otrzymał nagrodę Grammy Trustees Award za całokształt osiągnięć.
24 maja
1595 — Ukazał się po raz pierwszy w historii drukiem katalog zawartości biblioteki. Chodzi o bibliotekę uniwersytetu w Lejdzie.
1844 — Samuel Morse przekazał za pomocą swego telegrafu pierwszą w historii depeszę. Były to słowa What hath God wrought (Co Bóg uczynił).
1960 – Wystartował Midas 2, pierwszy amerykański satelita wczesnego ostrzegania mający wykrywać ślad cieplny promieniowania podczerwonego startujących radzieckich rakiet balistycznych. Satelita został wyposażony w nader prymitywne urządzenia, a jego orbita, ze względu na małą ich czułość i niepewność działania przebiegała w odległości około 500 kilometrów od Ziemi. Została wybrana w taki sposób, że omijała Europę. Misja została zakończona po zaledwie dwóch dniach od startu z powodu wyczerpania się baterii zasilających.
25 maja
1720 – Do portu w Marsylii przypłynął z Bliskiego Wschodu statek, którego chorująca załoga wywołała dwuletnią epidemię dżumy z ponad 40 tys. ofiar śmiertelnych. Największe epidemie dżumy przetoczyły się przez kraje europejskie w połowie VI wieku (tzw. dżuma Justyniana) oraz w latach 1348–1352. W XXI wieku odnotowano epidemie w Algierii, Demokratycznej Republice Konga i na Madagaskarze.
1842 — Austriacki fizyk Christian Andreas Doppler zaprezentował w Pradze swoją pracę O kolorowym świetle gwiazd podwójnych i niektórych innych ciałach niebieskich, w której opisał zjawisko nazwane później efektem Dopplera.
1895 — Irlandzki literat Oscar Wilde został skazany na dwa lata ciężkich robót za homoseksualizm. W gruncie rzeczy był biseksualistą (miał żonę i dwoje dzieci). Karę odbył w więzieniu w Reading pod Londynem. Jego żona zmieniła nazwisko na Constance Holland, zabrała dzieci i wyjechała z kraju. Zmarł w podrzędnym paryskim hoteliku z powodu zapalenia opon mózgowych. Miał 46 lat.
26 maja
1828 – Na ulicy w Norymberdze znaleziono chłopca w wieku ok. 16 lat, Kaspara Hausera, który poza paroma słowami nie potrafił mówić. Miał rozwój umysłowy dziecka. Spekulowano o jego powiązaniach z wielkoksiążęcą dynastią badeńską. 14 grudnia 1833 Hausera zwabiono do ogrodów dworskich w Ansbach obietnicą, że dowie się czegoś o swoim pochodzeniu. Tam nieznajomy ugodził go nożem w pierś, przebijając płuco. Hauser zdołał wrócić do domu, lecz zmarł od odniesionej rany trzy dni później. Cała sprawa do dziś jest tajemnicą.
1896 — Koronowany został Mikołaj II Romanow, ostatni car Rosji.
2010 — Odbył się pierwszy lot eksperymentalnego, bezzałogowego samolotu z silnikiem strumieniowym Boeing X-51 Waverider. Maszyna osiągnęła prędkość 5327 km/h (Ma=5) na wysokości 21 000 m. Lot hipersoniczny trwał niewiele ponad 200 sekund, o 100 sekund krócej niż zakładano przed lotem. Pomimo tego był to najdłuższy lot z użyciem silnika strumieniowego w historii. Druga (2011) i trzecie (2012) próby tego samolotu były nieudane. Dopiero czwarty i jak się okazało ostatni lot X-51 zakończył się pełnym sukcesem. 1 maja 2013 roku samolot został wyniesiony na zadany pułap, odłączył się od B-52 i silnik rakietowy rozpędził maszynę do prędkości 5100 km/h (Ma=4,8). Prawidłowo uruchomił się silnik strumieniowy rozpędzając X-51 do prędkości 5400 km/h (Ma=5,1). Lot trwał 210 sekund i jest to do chwili obecnej najdłuższy lot hipersoniczny w historii. Czwarta próba zakończyła testy samolotu.
Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje i fakty pochodzą z zasobów Wikipedii. Opinie i komentarze autora.
