Bogdan Miś: Działo się (134)7 min czytania

2018-05-29.

Kolejny tydzień przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.

Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.

Oto te fakty:

29 maja

1500 – Płynący do Indii portugalski żeglarz, konkwistador i odkrywca Bartolomeu Dias utonął, gdy jego okręt uległ zniszczeniu podczas burzy w pobliżu odkrytego wcześniej przez siebie Przylądka Dobrej Nadziei.

Ignacy Jan Paderewski (1921 r.)

1901 – W Dreźnie odbyła się premiera opery Manru, jedynej w dorobku Ignacego Jana Paderewskiego. Pod jego bezpośrednim wpływem prezydent Woodrow Wilson umieścił w swoim ultimatum uzależniającym podpisanie przez Stany Zjednoczone Traktatu Wersalskiego 13 punkt domagający się zgody stron traktatu na rezurekcję Polski – dzięki któremu w traktacie zapisano utworzenie niepodległego państwa polskiego.

1919 – Obserwacja przesunięcia położenia gwiazd podczas zaćmienia Słońca potwierdziła teorię względności Alberta Einsteina.

30 maja

1908 – Urodził się Hannes Olof Gösta Alfvén (zm. 2 kwietnia 1995) – szwedzki fizyk i astrofizyk, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki w roku 1970 za badania w zakresie magnetohydrodynamiki i ich zastosowanie do fizyki plazmy. M. in. wykazał, że szybki ruch wirowy młodego Słońca mógł przez pola magnetyczne przenieść się na otaczający go obłok gazowy, z którego uformowały się planety. Powiązał burze słoneczne z powstawaniem zórz polarnych.

1959 – Pierwszy eksperymentalny poduszkowiec, SR.N1 odbył pierwszą podróż w Cowes na Isle of Wight. Został zaprojektowany przez Sir Christophera Cockerella. 25 lipca 1959 prototyp poduszkowca przekroczył kanał La Manche.

Cień Surveyora podczas lądowania na Księżycu

1966 – Została wystrzelona amerykańska sonda księżycowa Surveyor 1, której celem było wykonanie pierwszego miękkiego lądowania na powierzchni Księżyca oraz wykonanie pomiarów na jego powierzchni. Próbnik zakończył swą misję dnia 14 lipca 1966 roku, wykonując do tego czasu m.in. 11 237 doskonałej jakości zdjęć.

31 maja

1578 – Przez przypadek zostały odkryte w Rzymie słynne katakumby przy Via Salaria, jednak pierwsze systematyczne badania nad podziemnymi cmentarzami podjęto dopiero kilkadziesiąt lat później. Najważniejszym nowożytnym badaczem rzymskich katakumb był Antonio Bossio (ok. 1575-1576 – 1629). Jego monumentalne dzieło, Roma sotteranea ukazało się trzy lata po jego śmierci (1632). Niestety, ubocznym skutkiem publikacji były grabieżcze eksploracje katakumb, w wyniku których wiele bezcennych fresków i rzeźb uległo bezpowrotnemu zniszczeniu.

Ahaswer, Haman i Estera – obraz Rembrandta, znajdujący się w Muzeum im. Puszkina

1912 – Otwarto Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina w Moskwie. To największe muzeum sztuki europejskiej w Moskwie, mieszczące się w czterech budynkach. Ekspozycja nie ma żadnego związku z postacią słynnego rosyjskiego poety Aleksandra Puszkina. Początkowo nosiło imię cara Aleksandra III.

1952 – Zakończono przekopywanie Kanału Wołga-Don. Powiadają, że kanał zbudowali głównie anegdotczicy, czyli opowiadacze antyustrojowych dowcipów, skazani na podstawie artykułu 58 obowiązującego wówczas Kodeksu Karnego ZSRR. Nie publikuje się informacji o liczbie zmarłych robotników w czasie budowy kanału. W czasie trwania budowy przemieszczono 150 milionów m³ ziemi i ułożono 3 miliony m³ mieszanki betonowej.

1 czerwca

1831 – James Clark Ross, brytyjski oficer marynarki i badacz Arktyki i Antarktydy, odkrył położenie północnego bieguna magnetycznego. Odkrył też Morze Rossa, Lodowiec Szelfowy Rossa, Ziemię Wiktorii (nazwaną tak na cześć panującej wtedy królowej Anglii), Wyspy Rossa i in. Największą jednak jego zasługą było udowodnienie, iż Antarktyda jest lądem stałym, nie tylko lodową czapą wokół bieguna południowego.

1990 – Prezydent George H. W. Bush i przywódca ZSRR Michaił Gorbaczow podpisali w Waszyngtonie porozumienie, na mocy którego w obu krajach zakończono produkcję broni chemicznej i rozpoczęto niszczenie już istniejącego jej arsenału. Skąd zatem wziął się słynny nowiczok?

Gotthard-Basistunnel

2016 – Otwarto tunel kolejowy Gotthard-Basistunnel w Alpach Szwajcarskich o długości 57 km, najdłuższy do tej pory zbudowany tunel na świecie. Arcydzieło techniki drogowej. Decyzja o budowie tunelu została zatwierdzona przez społeczeństwo szwajcarskie 29 listopada 1998 w referendum.

2 czerwca

Paweł III

1537 – Papież Paweł III (Alessandro Farnese; 1468-1549 w Rzymie) – papież od 13 października 1534) w bulli Sublimis Deus uznał Indian za byty racjonalne, wolne i jako takie zdolne do przyjęcia chrześcijaństwa. Dobrodziej.

1924 – Prezydent Calvin Coolidge podpisał Indian Citizenship Act, przyznający obywatelstwo amerykańskie wszystkim Indianom urodzonym na terytorium USA. Jakoś nie przyszło mu do głowy, że właściwsze byłoby postępowanie odwrotne.

1999 – W Bhutanie jako ostatnim kraju świata rozpoczęto regularną emisję programu telewizyjnego. Ciekawe, który kraj pierwszy zaprzestanie emisji? Poważnie pytam, bo całkowite przejście nadawców na Internet nie jest wcale wykluczone.

3 czerwca

1740 – Król Prus Fryderyk II Wielki zakazał stosowania tortur, z wyjątkiem podejrzanych o zdradę stanu i zabójstwo prominentnej osoby. Pod jego rządami Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich. Postać Fryderyka Wielkiego jako monarchy jest ewenementem wśród większości znanych władców europejskich. Był chyba jedynym, który pozostawił po sobie tak znaczny dorobek pism, utworów muzycznych, poetyckich, a zwłaszcza prozatorskich i filozoficznych. To był naprawdę wielki człowiek.

Ośmiowiązkowa głowica laserowa firmy LaserBit zapewniająca transmisję 1 Gbit/s na odległość 2 km lub transmisję 155 Mbit/s na odległość 4 km

1880 – Alexander Graham Bell przeprowadził przy użyciu swego fototelefonu pierwszą w świecie bezprzewodową transmisję telefoniczną między dwoma dachami odległymi o około 500 m. Urządzenie wykorzystywało do transmisji dźwięku wiązkę światła. Tak, tak– już wtedy… A dziś mamy technikę Free Space Optics (FSO) – która wykorzystuje emisję światła w wolnej przestrzeni do przesyłania danych pomiędzy dwoma punktami. Jest ona użyteczna w przypadku, kiedy fizyczne połączenia przy pomocy kabli światłowodowych są niepraktyczne ze względu na wysokie koszty lub wysokie opłaty licencyjne za pasmo radiowe.

1995 – Zmarł John Presper Eckert (ur. 9 kwietnia 1919), inżynier amerykański, jedna z postaci światowej galerii sław informatyki. W latach 1942-1943 zaangażował się w ulepszenie analizatora różnicowego projektu Vannevara Busha, zbudowanego w Massachusetts Institute of Technology. W latach 40. XX wieku pracował jako naczelny inżynier przy tworzeniu komputera ENIAC według pomysłu Johna W. Mauchly’ego. Zastosowanym przez niego ulepszeniem było wykorzystanie zbiornika z rtęcią jako pamięci centralnej. Takie rozwiązanie zostało zastosowane w komputerze EDVAC (oraz w polskiej maszynie XYZ).

4 czerwca

1783 – Bracia Montgolfier zaprezentowali publicznie płócienny balon (na ogrzane powietrze) o średnicy 11,7 m i objętości 900 m³, który wzniósł się na wysokość 1600–2000 m. W czasie lotu, który trwał 9½ minuty, przebył on odległość blisko 2,5 km. Pierwszy lot człowieka w balonie na uwięzi odbył się około 15 października (według braci Montgolfierów 12 lub 14 października) na wysokość 26 m.

1962 – Popłynął po raz pierwszy prąd elektryczny z kanadyjskiego reaktora NPD (Nuclear Power Demonstration), zlokalizowanego 3 km na wschód od Rolphton, Ontario. Dostarczono go do sieci energetycznej Ontario. Był to prototypowy reaktor CANDU (reaktor ciśnieniowy ciężkiego reaktora ciśnieniowego uranu CANADA deuterium), zasilany naturalnym uranem i wykorzystujący ciężką wodę jako moderator i chłodziwo.

Fréchet

1973 – Zmarł Maurice René Fréchet (ur. 2 września 1878) – wielki francuski matematyk, który zyskał uznanie za wkład w rozwój topologii, analizy funkcjonalnej, statystyki, teorii prawdopodobieństwa. W swojej rozprawie doktorskiej wprowadził pojęcie przestrzeni metrycznej (tj. takiej, w której wiadomo, co to jest odległość; sam nie używał tej nazwy). Istnieje też (nazwana na jego cześć) przestrzeń F. Jego nazwiskiem nazwano również jedną z nowoczesnych definicji pochodnej wielowymiarowej. Proszę wybaczyć, ale nie będę wyjaśniał szczegółów. Nie wszyscy matematycy by zrozumieli, taka sytuacja. W każdym razie: jego dokonania mają wiele wspólnego z pracami naszego Stefana Banacha.

Wyszperał

Bogdan Miś

Wszystkie ilustracje i fakty pochodzą z zasobów Wikipedii. Opinie i komentarze autora.