2017-10-02.
Kolejny tydzień przynosi — jak zazwyczaj — przegląd wydarzeń z przeszłości. Ograniczamy się w zasadzie do zdarzeń, związanych z nauką, techniką, kulturą — czyli z tym, co naprawdę ważne dla postępu cywilizacji. Zupełnie incydentalnie omawiamy wydarzenia polityczne.
Kryterium wyboru informacji chyba nie istnieje, a w każdym razie jest ogromnie subiektywne. Czasami skupiamy się na faktach tylko ciekawych, intrygujących albo po prostu zabawnych.
Oto te fakty:
2 października
1901 – Zwodowano pierwszy brytyjski okręt podwodny HMS Holland 1. Okręt zatonął w 1913 roku w drodze do stoczni złomowej. Po wydobyciu w 1982 roku został zakonserwowany i obecnie prezentowany jest w Royal Navy Submarine Museum w Gosport.
1906 – Urodził się Willy Ley (zm. 24 czerwca 1969) – niemiecko-amerykański pisarz, historyk nauki, inżynier, propagator lotów kosmicznych i prac nad rakietami. Krater Ley położony na niewidocznej stronie Księżyca został nazwany na jego cześć. Był założycielem Niemieckiego Towarzystwa Rakietowego. To on wprowadził do tego Towarzystwa słynnego Wernhera von Brauna. Inaczej niż ten ostatni, Ley był antyhitlerowcem i w 1934 roku wyemigrował do USA.
Messerschmitt Me 163
1941 – Niemiecki pilot doświadczalny Heini Dittmar jako pierwszy na świecie przekroczył na myśliwcu z silnikiem rakietowym Messerschmitt Me 163 granicę 1000 km/h (1003,67 km/h). Do jednostek bojowych Luftwaffe dostarczono 279 sztuk tego samolotu. Zniszczyły one w sumie 9 samolotów alianckich przy stratach własnych 14 sztuk.
3 października
1916 – Urodził się James Francis „Frank” Pantridge (zm. 26 grudnia 2004) północnoirlandzki lekarz i kardiolog, który usprawnił medycynę ratunkową, dzięki stworzeniu przenośnego defibrylatora (urządzenia do przywracania zatrzymanej lub zaburzonej akcji serca). Za swoje osiągnięcia otrzymał m.in. Order Imperium Brytyjskiego, a w mieście Lisburn postawiono mu pomnik.
1952 – Na statku u północno-zachodnich wybrzeży Australii zdetonowano pierwszą brytyjską próbną bombę atomową. Do 1958 w Australii i na wyspach Bożego Narodzenia i Malden przeprowadzono 21 wybuchów atmosferycznych. W następnych latach Wielka Brytania rozpoczęła ścisłą współpracę ze Stanami Zjednoczonymi w dziedzinie broni jądrowej i od 1962 zaczęła przeprowadzać próbne wybuchy podziemne na głównym amerykańskim poligonie jądrowym w stanie Nevada.
1963 Mk I Austin Mini Super-Deluxe
1988 – Zmarł w wieku 81 lat Alexander Arnold Constantine Issigonis, turecko-brytyjski konstruktor samochodowy, twórca karoserii słynnego Morrisa Mini-Minor. Ten samochód stał się swoistą ikoną „szalonych lat sześćdziesiątych”. W prestiżowym międzynarodowym konkursie na „Samochód XX wieku” zajął 2. miejsce, ustępując tylko Fordowi T.
4 października
1535 – Ukazało się pierwsze kompletne tłumaczenie Biblii na angielski. Translacji dokonał Miles Coverdale, dzieło drukowano w Antwerpii.
Atanasoff-Berry Computer
1903 – Urodził się John Vincent Atanasoff (zm. 15 czerwca 1995), amerykański inżynier-informatyk bułgarskiego pochodzenia, uznawany za twórcę komputera (swoją drogą, kilku inżynierów kandyduje do tego miana…). Prototyp komputera ABC (Atanasoff-Berry Computer) zbudował w roku 1939 w Iowa State University, wspólnie z asystentem, Cliffordem Berrym. Maszyna – wielkości sporego biurka – pracowała bardzo wolno i wymagała stałego nadzoru człowieka-operatora, ale i tak była około 1000 razy szybsza od stosowanych wówczas urządzeń mechanicznych. Zawierała 270 lamp. Zastosowano w niej dwójkowy system liczbowy, a maszyna nie była programowalna (z tego właśnie powodu nie uważa się jej za komputer w całym znaczeniu tego słowa). W roku 1948 została zdemontowana bez wiedzy Atanasoffa przez urzędników z Iowa State University.
2000 – Zmarł w wieku 68 lat urodzony 26 kwietnia 1932 w Anglii kanadyjski biochemik Michael Smith, który w roku 1993 otrzymał (wspólnie z Karym B. Mullisem z USA) Nagrodę Nobla z chemii. Studiował chemię na Uniwersytecie Manchesterskim, w 1956 uzyskał tam tytuł doktora. W tym samym roku wyjechał do Vancouver na staż w Laboratorium Har Gobind Khorany. Do śmierci pracował w kanadyjskim Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej.
5 października
1930 – Urodził się we Wrocławiu Reinhard Justus Reginald Selten (zm. 23 sierpnia 2016 w Poznaniu), niemiecki matematyk i ekonomista, laureat Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii w 1994 roku. Specjalista w dziedzinie teorii gier; wprowadził do niej pojęcie równowagi doskonałej. Słynie także z prac nad ograniczoną racjonalnością, jest uznawany za jednego z ojców ekonomii eksperymentalnej. Nagrodę podzielił z Johnem Harsanyim i Johnem Nashem (pamiętacie film „Piękny umysł”?).
1931 – Clyde Pangborn i Hugh Herndon zakończyli w Waszyngtonie pierwszy przelot nad Pacyfikiem bez lądowania. Wystartowali w Japonii, lot trwał 41 godzin.
Steve Jobs
2011 – Zmarł na raka trzustki Steve Jobs (ur. 24 lutego 1955) współzałożyciel (wspólnie ze Steve’em Wozniakiem), prezes i przewodniczący rady nadzorczej Apple Inc. Był jedną z pierwszych osób, która zauważyła potencjał tkwiący w wynalazku laboratoriów przedsiębiorstwa Xerox, czyli środowisku graficznym i myszy komputerowej, dzięki czemu sukces odniosły później komputery Macintosh oraz ich graficzny system operacyjny Mac OS. Był z pochodzenia (po ojcu) Syryjczykiem. Wkrótce po urodzeniu został adoptowany przez Paula i Clarę Jobsów z Mountain View w Kalifornii. Jego biologiczną siostrą była pisarka Mona Simpson.
6 października
Łódź „Ra II”, rekonstrukcja, Muzeum Piramid w Güímarze, Teneryfa
1914 – Urodził się Thor Heyerdahl (zm. 18 kwietnia 2002) słynny norweski etnograf i podróżnik, zajmował się także antropologią i archeologią, organizator i uczestnik wyprawy na tratwie „Kon-Tiki” w 1947 roku i na papirusowej łodzi „Ra” w latach 1969–1970.
1927 – W Nowym Jorku odbyła się premiera pierwszego filmu dźwiękowego Śpiewak jazzbandu (org. The Jazz Singer) w reżyserii Alana Croslanda. Właściwie Śpiewak jazzbandu był klasycznym filmem niemym (dialogi przedstawiano na tablicach z napisami) jednak na udźwiękowionej taśmie filmowej oprócz muzyki pojawiają się obszerne wstawki śpiewane, realistycznie zsynchronizowane z obrazem. Film stanowił rewolucję, która zakończyła erę kina niemego. Film przedstawia historię żydowskiego pieśniarza jazzowego Jakie Rabinowitza. A większość ludzi myśli chyba, że to o Afroamerykanach, pamiętając charakteryzację sceniczną Ala Jolsona…
1997 – Tego dnia Stanley Ben Prusiner (ur. 28 maja 1942) – amerykański biochemik i neurobiolog, otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za odkrycie prionów – rodzaju białkowych samopowielających się infekcyjnych czynników chorobotwórczych. Badania nad nimi rozpoczął w 1972 roku, studiując pacjentów z chorobą Creutzfeldta-Jakoba (ang. CJD). W roku 1974 rozpoczął badania nad chorobą kłusową (neurologiczna choroba owiec). W kwietniu 1982 opublikował artykuł w Science używając po raz pierwszy terminu prion.
7 października
1885 – Urodził się Niels Henrik David Bohr (zm. 18 listopada 1962) – duński fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1922 za opracowanie badania struktury atomu. Jego młodszy brat Harald był znanym matematykiem oraz… piłkarzem (reprezentował Danię na igrzyskach w Londynie w 1908). Jeden z jego sześciu synów, Aage (1922-2009) też został noblistą. W roku 1943 Bohr uciekł do Szwecji, aby uniknąć aresztowania przez Gestapo. Potem przedostał się do Londynu a stamtąd udał się do USA. Brał udział w pracach nad projektem Manhattan, jednak nie wniósł większego wkładu do pracy, bo miał moralne wątpliwości, czy należy budować broń masowego rażenia. Jego prace naukowe przyczyniły się do zrozumienia budowy atomu oraz rozwoju mechaniki kwantowej.
Willis Haviland Carrier. To dzięki niemu da się żyć w lecie…
1950 – Zmarł „ojciec współczesnej klimatyzacji”, Willis Haviland Carrier (ur. 26 listopada 1876), amerykański inżynier i wynalazca (autor ok. 80 patentów). W 1911 roku Carrier opublikował wyniki swoich badań w opracowaniu „Rational Psychrometric Formulae”. Dokument ten, tłumaczony na wiele języków, stał się podstawą do badań z zakresu klimatyzacji na całym świecie. Trzy lata później ukazał się pierwszy podręcznik dla inżynierów klimatyzacji autorstwa Willisa Carriera. Przedsiębiorstwo założone przez Carriera istnieje do dziś i ma przedstawicielstwa w ok. 170 krajach świata (w Polsce od 1997 roku).
1959 – Radziecka sonda Łuna 3 wykonała pierwsze zdjęcia niewidocznej z Ziemi strony Księżyca.
8 października
1582 – Ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie ma w historii Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Współczesny rozrusznik serca
1958 – W klinice Karolinska Sjukhuset w Sztokholmie wszczepiono pierwszy wewnętrzny rozrusznik serca, urządzenie elektryczne do elektrycznego pobudzania rytmu serca. Rozrusznik zawiódł po 3 godzinach. W ciągu życia Szwed Arne Larsson, który był pierwszym pacjentem ze wszczepionym urządzeniem, zanim zmarł w wieku 86 lat w 2001 r., miał zamontowane 24 rozruszniki i przeżył zarówno jego wynalazcę, jak również „swego” chirurga. Pierwszy zewnętrzny rozrusznik serca zbudował John Hopps w 1950.
2009 – Amerykański Kongres nadał pośmiertnie gen. Kazimierzowi Pułaskiemu jako siódmej osobie w historii tytuł Honorowego Obywatela Stanów Zjednoczonych. Jako pierwszy tytuł ten otrzymał w roku 1963 Winston Churchill. Po Pułaskim nikt dotychczas nie został tak wyróżniony.
Wyszperał
Bogdan Miś
Wszystkie ilustracje pochodzą z zasobów Wikipedii.