2013-06-09. Z dużą ciekawością czytam prezentowane na tym portalu przemyślenia i analizy szanownych autorów na tematy aktualne oraz historyczne. Są one ogromnie interesujące nie tylko ze względu na same wnioski, wypływające z przedstawianych opinii, ale także dlatego, iż obrazują – jak mniemam w całkiem sporym zakresie – spojrzenie na świat polskich elit intelektualnych.
Sam od wielu już lat mieszkam w Niemczech, a wyjechałem z kraju jako młody chłopak. Moje spojrzenie jest wiec oceną gościa z zewnątrz, który w dużym stopniu wychował i wykształcił się w oparciu o niemieckie fundamenty. Mimo to, niczym syn marnotrawny powracający do domu rodzinnego po dłuższej przerwie, doskonale pamiętam jak wyglądał on za czasów dzieciństwa i wczesnej młodości.
Jest to o tyle łatwiejsze, iż ze względu na najbliższą rodzinę mieszkającą na stałe w Polsce nigdy nie brakowało mi kontaktu, a tym samym bieżących wiadomości na temat ojcowizny.
Tyle nudnego wstępu. Dlaczego mam czelność wyrywać się do głosu wśród tak znakomitych autorów?
Na usprawiedliwienie posłużę się pewną anegdotą. Wymyślanie nowych oraz przerabianie znanych skeczów sprawia mi wielką przyjemność. Ideę kariery na scenie porzuciłem jednak po pewnym kluczowym przeżyciu. Pewnego razu (jako ochotnik) miałem robić za komika. Gdy doszło do mojego występu, chyba poniekąd przesadziłem z filozoficzna głębią swoich żartów i nagle padł głos z trybun: „he gościu dobrze gadasz, ale kiedy będzie w końcu ten komik?“ I tak zostałem lekarzem.
Ale powrócimy do meritum, a więc obiecana historia. Gdy przeprowadziłem się do nowego akademika, w pierwszy dzień po przeprowadzce i ostrej imprezie na cześć nowego pokoju zadzwonił nagle telefon.
Niby nic szczególnego, a jednak okazał się być to kolejny kluczowy moment w moim dotychczas nie tak przecież długim życiu. Byłem co najmniej poirytowany, a przede wszystkim mocno zdziwiony. Po pierwsze była godzina ósma rano, a więc po studenckiej imprezie spałem od jakichś dwudziestu minut, a po drugie nie miałem jeszcze w nowym mieszkaniu telefonu…
W tamtych czasach komórki były co najwyżej zjawiskiem egzotycznym, a ja nie zameldowałem jeszcze w telekomie nowego adresu. To, że ja nie miałem telefonu nie znaczy, że telefonu w pokoju nie było. Okazało się ze był, prawdopodobnie po poprzedniku i ku mojemu zdumieniu, jak widać działał. Wnerwiony gwałtownym wybudzeniem podniosłem słuchawkę:
– Heee?
– Hallo, hier ist Monika. Ich mach‘ endgültig Schluss mit dir (halo, tu Monika, zrywam z tobą ostatecznie) – odgłos rzuconej słuchawki. Pusty sygnał.
– Hallo??? ee? Wie?
Niestety Monika już dawno się rozłączyła. Kiego licha – pomyślałem i zasnąłem.
Gdy obudziłem się koło godziny osiemnastej, moją pierwszą myślą było jakby tu zorganizować sobie jakieś śniadanie, ale już drugą była Monika…
Od tego momentu Monika nie chciała mi już po prostu wyjść z głowy. Do wczoraj co prawda nie znałem bliżej żadnej Moniki, więc ta strata nie powinna w sumie aż tak mnie dotknąć.
Z drugiej jednak strony, człowiek zdaje sobie najczęściej sprawę jak bardzo coś było dla niego ważne lub jak wielce mu czegoś brakuje, dopiero gdy to stracił!
„ Och Moniko, co było miedzy nami nie tak? Jak sprawy mogły się tak zagmatwać i czemu wszystko musiało się tak szybko skończyć?“
Długo jeszcze przeżywałem rozstanie z Moniką. W końcu jednak doszedłem do wniosku, że prawdopodobnie po prostu mieliśmy dla siebie zbyt mało czasu.
Jedyną pamiątką jaka mi po Monice pozostała był aparat telefoniczny. Nie pozbyłem się tego przestarzałego modelu dość długo, a kiedy dzwonił zawsze wspominałem Monikę zastanawiając się dlaczego ze mną zerwała.
Aby wszystko jeszcze bardziej przekoloryzować dodam, ze choć powyższa anegdota jest w pewnym stopniu przeróbką znanego niemieckiego skeczu Horsta Eversa, podobna historia przydarzyła mi się na prawdę, a moja dzisiejsza żona ma na imię Monika. Monika nie chciała mnie już po prostu opuścić… mimo że ze mną zerwała.
Bardzo ładny wywód historyczny 🙂 To może jeszcze anegdotka, ale pasująca do całości: za Fryderyka wprowadzono obowiązek sadzenia kartofli. Ziemniaki miałby być tanim pożywieniem dla armii, więc był to obowiązek patriotyczny. Po wsiach jeździli żandarmi i sprawdzali, czy zadekretowany areał został obsadzony. Biada temu, który obowiązku nie dopełnił.
A sam Fryderyk żyje do dziś i u nas, na Pomorzu w … bajkach.
Szczególnie popularne są moralizatorskie dialogi z wiejskimi dziećmi.
Co do biedy, wspomina pan o Brandenburgii, ale dotyczyło to niemal wszystkich ówczesnych księstw niemieckich. W 1858 roku władze Badenii Wirtembergii musiały interweniować, by ograniczyć emigrację (w tym na tereny polskie), gdyż jeszcze trochę, a kraj by się zwyczajnie wyludnił.
Przykład Niemiec jest z jednej strony optymistyczny, bo okazuje się, że coś można, a z drugiej… eee, co ja tam będę marudził …
Ludzie czasem już zapominają, że nędza „pospólstwa” była niemal stałą historyczną przez tysiące lat historii ludzkości. Ponadto kraje niemieckie w połowie XVII wieku były szczególnie dotknięte religijną wojną 30-letnią, która przy zachowaniu pewnych proporcji spustoszyła te kraje gospodarczo i demograficznie bardziej niż I i II wojna światowa razem wzięte (straty ludności w niektórych krajach dochodziły do 50%).
.
Polska w tamtym czasie była akurat u szczytu swej gospodarczej i politycznej świetności i była niemal oazą spokoju i tolerancji religijnej. Nic dziwnego, że do Polski z całej Europy ludzie uciekali.
Po ok. Trzydziestu latach życia w Niemczech a obecnie od kilku w Austrii, jestem tego samego zdania co pan. Dziękuję panu, panie Grzegorzu za wspaniały tekst, za wyważone, lecz dobitne przedstawienie faktów. Mam nadzieję, że dotrą one chociaż do części polskich umysłów i rozkruszą choć troszkę betonu zalegającego w szarych komórkach, skutecznie przeszkadzającego w racjonalnym myśleniu.
Ciekawy tekst, ale jedna nieścisłość.
W XVIII wieku nie było Austro-Węgier,a tylko Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, ze stolicą we Wiedniu. Od roku 1804 już tylko Cesarstwo Austriackie. Dopiero w roku 1867, po przegranej przez Austrię wojnie z Prusami, powstało dualistyczne państwo, każde z oddzielnym rządem i parlamentem i z k. und k. (cesarzem Austrii i królem Węgier)w jednej osobie Franciszka Józefa I.
Dzięki, rzeczywiście to prawda. Ten twór dopiero później naywano Austro-Węgrami. Po ciągłym konflikcie z Prusami, Austria została w końcu wypchnięta poza związek niemieckich landów i stała się nagle rzecz dźiwna, bowiem Niemcy stali się w tym kraju miejszością w stosunku do innych nie-niemieckich narodów, co groziło rozpadem. Aby temu zapobiec musiano szczególnie odprężyć stosunek do elit rządzących na Węgrzech.
Natomiast proszę nie przeceniać znaczenia tworu zwanego Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, bo już wtedy były to tylko dość luźne związki.
Mały przyczynek do tematu podnoszenia się z kryzysu.
Mało osób wie, że Holandia była zniszczona pod koniec wojny. Po wojnie panowała bieda, a ludziom płacono mniej więcej piątą część pensji a resztę otrzymywali w bonach (opowiadali mi o tym znajomi Holendrzy).
Zapytałem znajomego Holendra, jak to się stało, że doszli do dobrobytu. Opowiedział następującą anegdotę.
Zaraz po wojnie zgłosił się pewien Holender do kopania rowów. Uprzedzono go, że płaca jest bardzo marna, ale jemu to nie przeszkadzało. Dostał łopatę i zaczął kopać. Po chwili przyszedł do szefa i poskarżył się, że łopata którą dostał jest za mała. Obiecano mu większą, jak tylko dostaną.
Kopał dalej i okazało się, że pracuje za trzech i to nie przez dzień czy dwa ale stale, przez szereg tygodni. Szef go uprzedził, że bez względu na to ile wykopie ziemi to i tak nie dostanie większej pensji. Facet się nie przejął, poprosił raz jeszcze o większą łopatę a na razie kopał starą nie zmniejszając tempa. Minęło kilka miesięcy. Jego wyjątkowa praca została zauważona i zastanawiano się, jak go wynagrodzić. Więcej pieniędzy nie mogli mu zapłacić, ale że akurat wypadła uroczystość z okazji 75-lecia firmy, więc z tej okazji postanowiono podarować mu złoty zegarek.
Odbyła się feta, gość otrzymał zegarek, spojrzał na niego i powiedział: – Na zegarek to mają forsę, ale większej łopaty nie mogę się doprosić.
Mnie moje szkoły wychowały w przekonaniu, że Niemcy to wielki i zawsze nowoczesny przemysł, zwłaszcza zbrojeniowy, efektywne małe i średnie firmy produkcyjne, sprawna i niezawodna organizacja („ordnung”), ale przede wszystkim Bach, Beethoven, Goethe, Mann, Duerer: kultura z najwyższej półki. I Hitler z Goebelsem, SS i obozami koncentracyjnymi. Kompletnie żadnej wiedzy o życiu codziennym „prostego” Niemca, jego przekonaniach, poziomie życia i zachowaniach społecznych i ekonomicznych. Wielkie dzięki Grzegorzowi Kofli za otwarcie tej właśnie perspektywy – tekstem świetnie napisanym, dowcipnym i – tak to czuję – głęboko humanistycznym.
Bardzo trafne spostrzeżenie. Cała historia szkolna, to kalendarium wojen i bitew, podlane narodowym szowinizmem.
Tak jest i będzie, dopóki to politycy będą ustanawiali podstawy programowe dla szkół.
Nie na darmo bogactwo narodów mierzy się dochodem krajowym brutto na jednego mieszkańca a nie bogactwem gospodarstw domowych. Bo na bogactwo narodów składa się nie tylko to co w domu i czym chata bogata, lecz również w tym w jakim środowisku znajduje się ta chata. Jak można do niej dojechać, jak się załatwia sprawy w sądach i urzędach, czy można się we własnej chacie najeść, zapłacić za prąd, mieć dostęp do lekarza gdy zajdzie potrzeba. To dopiero stanowi o prawdziwej jakości życia.
Dziękuję Redakcji za tak miłe przyjęcie. Oczywiście postaram się w miarę możliwości, jeśli czas pozwoli, skorzystać z zaproszenia i jesli bedę miał coś do powiedzenia, napisać od czasu do czasu coś, mam nadzieję, skłaniajacego do dalszych przemyśleń.
Pozdrawiam
Co do wpływu Prus na Niemcy to mam trochę wątpliwości. Prusy wprawdzie Niemcy zjednoczyły, zamieniły je w wielką potęgę zachwiewając przy tym równowagą układu sił w całej Europie, ale takie bezkrytyczne i proste przejęcie mentalności pruskiej przez całe Niemcy chyba nie miało miejsca. Były duże opory w jej przejęciu. Niemiecka mentalność nadreńska i z południa Niemiec jest bardziej francuska i romantyczna. Północ jest liberalna i hanseatycka. Takiego pruskiego drylu jest mało. Na szczęście. Natomiast dosyć powszechne poszanowanie państwa i prawa niekoniecznie pochodzi od Prus. Tak mi się przynajmniej wydaje.
To temat na dłuższą dyskusję. Oczywiście nie był to proces łatwy i prostolinijny. Bawaria np. przez dłuższy okres układała się z Francją przeciw Prusom. Koniec końców warunki dyktuje jednak zwycięzca. Najlepszym przykładem jest Auustria, która do końca nie chciała przjąć zasad na pruskich warunkach i w konsekwencji musiała poszukać sobie miejsca poza Niemcami. Prusy z niezapomnianym Bismarckiem stworzyły to co dziś nazywamy narodem niemieckim. Natomiast podziały regionalne z mocnym przywiązaniem do małych ojczyzn pozostały w Niemczech bardzo silne do dziś
Historia Niemiec (tzw. Niemiec) jest o tyle ciekawa, że byli to swego czasu chyba rekordziści świata w rozdrobnieniu. Kilkaset księstw i księstewek, wolnych miast i tym podobnych tworów. W Tyrolu do dziś pamięta się Bawarom ruinę, do jakiej doprowadzili ten kraik w czasach napoleońskich. W niejednej wojnie stawali przeciwko sobie. Jeśli u nas trudno jest czasem przezwyciężyć spuściznę 3 (słownie: trzech) zaborów, to trzeba przyznać, że Niemcy i tak zrobili pod tym względem dużo.
Znakomity tekst.Poproszę teraz napisać cos o niemieckich kolonach np. w Afryce oraz o niemieckiej emigracji do różnych państw.
Drogi panie Grzegorzu strasznie sie ciesze, ze spotkalem pana w S.O. bo znam pana z…. pamieta pan niejakiego Kurke?? Teraz wiem dlaczego nazywal sie pan wowczas Przyjacielem Moniki. Artykul jest swietny, tak jak zawsze to w pana przypadku bywalo. Na tamtym blogu bylo sporo swietnych „pisarzy” ktorych Kurka po oszaleniu wyrzucil a pan byl jednym z najlepszych (jestem brown nosing, ale tak nadal uwazam). Anyways, jak sie mowi u nas w Kanadzie, mam madzieje, ze bedzie pan pisywal od czasu do czasu na tematy polsko-niemiecko-europejskie podpierajac sie swoim lekarskim „nosem” (ale mi sie powiedzialo) i faktem, ze byl pan „tam” (Polska) a jest „tu” i widzi to wszystko z troche innej perspektywy nizli ci ktorzy sa tylko na ojcowiznie. A swoja droga to S.O. przyciaga coraz wiecej blogerow amatrowo, ktorzy sa na prawde swietni. tak trzymac!
Dobry tekst, chociaż rzzeczywiście dla dobra całości autor przyjął pewne uproszczenia. Niemniej szacunek dla prawa i państwa jest w Niemczech powszechniejszy niż w Polsce. Wśród bogatych państw mamy jednak również Anglię, i z pewnością nie było tam pruskiej dyscypliny. Jednak obywatele angielscy prawo i państwo szanują. Zatem źródeł propaństwowej postawy może być wiele, a to niemieckie nie jedyne i wzorcowe.